Μπατόν και μπαστούνια

23 Μαι 2015      ανανέωση Οκτ 2021 

Savvas Hiker  

Περιεχόμενα

Χρησιμότητα

   Τα μπατόν χρησιμοποιούνται σε όλα τα εδάφη εκτός των περιπτώσεων που η κλίση ή το πέρασμα επιβάλλουν να χρησιμοποιήσουμε τα χέρια μας.

    Υπέρ  
      - Αποτρέπουν ή εξομαλύνουν τα γλυστρίματα, εκείνα που συμβαίνουν ξαφνικά σε ανύποπτο χρόνο σε οποιοδήποτε έδαφος και είναι μια απο τις συχνότερες αιτίες τραυματισμών. 
      - Είναι χρήσιμα για την ανακούφιση των ποδιών και του κορμού. Στην ανάβαση ανακουφίζουν περισσότερο την πλάτη, και στην κατάβαση περισσότερο τα γόνατα.
      - Βοηθούν στη διατήρηση γρήγορου ρυθμού στα δύσκολα εδάφη.
      - Αυξάνουν τη σιγουριά σε απότομες καταβάσεις, ιδίως όταν είμαστε κουρασμένοι.
      - Είναι χρήσιμα για την αντιμετώπιση διαφόρων δυσκολιών, ανάμεσα σε άλλες και, για την αντιμετώπιση ζώων ή αδέσποτων σκυλιών αν επιτεθούν (η καλύτερη ασπίδα είναι ένα δέντρο ανάμεσα).
      - Πριν γίνουν μόδα στο βουνό ήταν από πολύ παλιά "υποχρεωτικά", όπως και σήμερα, στη μεταφορά σακιδίων και φορτίων μεγάλου βάρους.


    Κατά  
      - Περιορίζουν την ταχύτητα σε πιο ομαλό έδαφος. Στην περίπτωση αυτή μπορούμε να χρησιμοποιούμε μόνο το ένα ή κανένα.
      - Η συνεχής και αδιάκοπη χρήση τους, σταδιακά μειώνει τη χωρίς μπατόν ικανότητα ευστάθειας και ευελιξίας στα διάφορα εδάφη. Καλό είναι να χρησιμοποιούνται μόνο στα πιο δύσκολα εδάφη, ή στις φάσεις που ο χρήστης έχει αρχίσει να κουράζεται, κρεμώντας τα τον υπόλοιπο χρόνο της διαδρομής στο σακίδιο. Επίσης αυτοί που είναι ακόμη στα πρώτα στάδια της ορειβατικής πεζοπορίας, κυρίως οι πολύ μικρής ηλικίας πχ οι έφηβοι, αλλά και γενικότερα οι αρχάριοι, καλό είναι να μην χρησιμοποιούν μπατόν, όσο τουλάχιστον δεν περπατούν ακόμη σε πολύ απαιτητικές διαδρομές. Ειδικότερα οι μικρής ηλικίας, πριν τη χρήση μπατόν πρέπει πρώτα να έχουν αναπτύξει μια αξιόλογη ικανότητα αντιμετώπισης του ορεινού εδάφους, κάτι που ανάλογα τη συχνότητα των διαδρομών απαιτεί 3-5 χρόνια.
      - Δεν έχουν πάντα καλή απόδοση σε βραχώδη εδάφη, βεβαίως ανάλογα την εμπειρία του χρήστη στο χειρισμό τους και ανάλογα τα μπατόν (διάμετρος στο καλαθάκι, υλικό και κατάσταση ακίδας στη μύτη).
      - Αυξάνουν την κατανάλωση ενέργειας.
      - Ενδεχομένως να εμπλακούν τυχαία στα πόδια του χρήστη, ή κάποιου άλλου, αν δεν χρησιμοποιούνται με συγκροτημένο τρόπο και κινήσεις 

   Υπόψη ότι τα παραπάνω "υπέρ" και "κατά" αφορούν κυρίως τη χρήση δύο μπατόν.  

   Είναι κατασκευασμένα από ελαφριά υλικά, ώστε να περιορίζεται το φερόμενο βάρος του πεζοπόρου, και είναι πτυσσόμενα για να μεταφέρονται εύκολα σε μέσα μεταφοράς και κλειστούς χώρους, πχ λεωφορεία, καμπίνες τελεφερίκ, κλπ. Οι ιδιότητες αυτές, όπως και η τυποποίηση στις προδιαγραφές, είναι που απέκλεισαν από τη συνήθη χρήση στο βουνό άλλες κατηγορίες όπως οι γκλίτσες, οι μαγκούρες, ή τα απλά μπαστούνια. 

  Υπόψη.  Τα μπατόν για σκι δεν είναι κατάλληλα για πεζοπορία. Δεν μεταφέρονται με άνεση σε μέσα μεταφοράς ή στο σακίδιο, σε στεγνό έδαφος χάνουν εύκολα το "πιάτο" ("μαργαρίτα", "καλαθάκι"), το πιάτο επίσης αγκιστρώνει σε θάμνους και άλλα εμπόδια, οι χειρολαβές γενικά είναι ακατάλληλες για πεζοπορία, και συχνά η μύτη δεν ανταπεξέρχεται σωστά στο στεγνό έδαφος.

Ένα ή δύο μπατόν

ανάλογα τι θέλει κάποιος. Σίγουρα, για να εκμεταλλεύεται τις δυνατότητες των μπατόν, πρέπει να έχει δύο. Ενώ η χρήση ενός μπατόν μόνο, απλά παρέχει ένα μέσο προστασίας, και, απλής στήριξης. 

   Κάτι που δεν είναι ευρέως γνωστό, η χρήση μπατόν αυξάνει την κατανάλωση ενέργειας. Αλλά κατανέμει πιο δίκαια το φορτίο στις μυικές ομάδες, ξεκουράζοντας τα πόδια και ανακουφίζοντας την πλάτη. Επίσης γυμνάζει τους ώμους δίνοντας σχετικά γρήγορα οπτικά αποτελέσματα.

   Στο nordic walking, που προέκυψε από το σκι αντοχής και την πεζοπορία (ενώ "δανείστηκε" τα μπατόν από το ορειβατικό σκι), γίνεται γρήγορη βάδιση χρησιμοποιώντας για υποβοήθηση στην ώθηση δύο ελαφριά μπατόν (2 τμημάτων). Περίπου η ίδια φιλοσοφία ισχύει και στο trail running όταν χρησιμοποιούνται μπατόν.

Υλικό

   Από κράμα αλουμινίου, σαφώς. Παλιά ήταν το λεγόμενο "αεροπορικό αλουμίνιο". Το πρόβλημα του ήταν οτι έβγαζε άλατα και οτι διαβρωνόταν, περισσότερο, με διάφορα παράπλευρα προβλήματα. Τα "αεροπορικά κράματα" σήμερα, των αξιοπρεπών μπατόν, είναι συνήθως τα ALLOY 50xx, 60xx, 70xx, με ανάλογη αύξηση κόστους. Η σειρά 70xx είναι η ανθεκτικότερη ανα βάρος, για αυτό κάποια κράματα τα βρίσκουμε και στα μπατον τρεξίματος (πχ 7075-Τ6). 
   Οι εταιρίες λένε οτι είναι πιο ισχυρά και διάφορα άλλα ωραία, αλλά δεν θα βρεις πουθενά σαφή αναφορά τι σημαίνει στην πράξη το πιο "δυνατό", και πόσο. Στη θραύση με κάμψη; με κρούση; με κρούση σε κόψη; Και ποιά είναι τα μεγέθη σε αυτές τις ιδιότητες σε σχέση με πριν; 
Πάντως σε θέματα βάρους/αντοχής, γενικά μιλώντας, δεν έχω παράπονο από τα σύγχρονα καλά κράματα. 

   Στα πιο ακριβά μοντέλα θα βρείτε και άλλα υλικά, με επικρατέστερα τα συνθετικά μείγματα τύπου carbon. Το βασικό τους πλεονέκτημα ειναι η μείωση του βάρους (πχ το τυπικό των 270γρ μπορεί να ζυγίζει, ας πούμε 190γρ), συν κάποια ακόμη χαρακτηριστικά. Πριν προτιμήσετε αυτή την κατηγορία υλικού, εγώ τουλάχιστον συνιστώ, να έχετε πρώτα μια καλή εμπειρία με μπατόν στη χρήση για την οποία τα θέλετε.

Με καλαθάκι 50mm

ή 40mm στα πιο ελαφριά μοντέλα αλλά σε σχήμα τέτοιο που να μην αγκιστρώνει στους θάμνους στη φάση που σηκώνεις το μπατόν. Επίσης τα 50 ή 40mm είναι μια χρυσή τομή διαμέτρου για να μην ακουμπά το πιάτο στο ανώμαλο έδαφος όταν το μπατόν είναι υπό κλίση, ή στην απότομη πλαγιά. Πιο εξειδικευμένα καλαθάκια, μικρότερα ή μεγαλύτερα, χρησιμοποιούνται ανάλογα την εμπειρία και πιο συγκεκριμένα εδάφη. 
   Πχ στο Mountain running συνήθως χρησιμοποιούνται πολύ μικρά μεγέθη και γι'αυτό λέγονται "κουμπιά". Ενώ στο χιόνι βάζουμε μεγαλύτερο πιάτο, συνήθως 90mm. 

   Για το καλαθάκι άλλες ονομασίες γενικά, στην Ελληνική αγορά, είναι "μαργαρίτα" ή "πιάτο", δανεικές από την ορολογία του σκι και τα αντίστοιχα μπατόν. 

   Μερικοί αποφεύγουν να βάζουν το καλαθάκι σε στεγνό έδαφος ως περιττό (προσθέτει και βάρος), όμως συνεισφέρει σε διάφορα, ένα από τα οποία είναι να μη σφηνώνει η μύτη του μπατόν σε ρωγμές και σχισμές, ή στη βλάστηση και σε διάφορους σωρούς. Με απλά λόγια, χωρίς το καλαθάκι θα είναι σαν να βαδίζετε με μπαστούνι μια λόγχη η οποία θα χώνεται ή θα σφηνώνει παντού. Επίσης, σύμφωνα με όσα είπαμε ήδη, το πιάτο χιονιού δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε στεγνό έδαφος, γιατί λόγω διαμέτρου και σχήματος θα αγκιστρώνεται σε εμπόδια, αλλά και, θα περιορίζει τη γωνία επαφής με μια ανώμαλη επιφάνεια.

   Τα χιονοδρομικά μπατόν μαζί με το πιάτο τους, πέραν των άλλων προβλημάτων, δεν είναι κατάλληλα σαν μπατόν πεζοπορίας σε μη χιονισμένο έδαφος. Στα πρώτα, τα πιάτα απλά μπαίνουν "σφηνωτά" και δύσκολα φεύγουν προς τα κάτω, γιατί πατιούνται συχνά με τα καρφώματα στο χιόνι και δεν χαλαρώνουν εύκολα. Αν όμως θέλετε να μαζέψετε μερικά πιάτα από χιονοδρομικά μπατόν, απλά κάντε μια βόλτα σε μια πίστα κάποια ημέρα με σφιχτό χιόνι, όπου τα μπατόν στα καρφώματα δεν βυθίζονται ιδιαίτερα. Για το λόγο αυτό, αντίθετα, τα καλαθάκια στα πεζοπορικά μπατόν είναι βιδωτά ή έστω κουμπώνουν με κάποιο τρόπο, αφού δεν έρχονται συχνά σε επαφή με το έδαφος.

Το βάρος του μπατόν

είναι αποτέλεσμα δύο παραγόντων, της τιμής και της ποιότητας σε αντιστοιχία με το σκοπό χρήσης. 

   Τα φθηνά μπατόν είναι γενικά βαρύτερα λόγω υλικών και κατασκευής που δεν τα καθιστούν ανθεκτικότερα αλλά μόνο βαρύτερα. Από την άλλη, μερικά ακριβά μπατόν είναι επίσης βαρύτερα αλλά λόγω ειδικής κατασκευής για συγκεκριμένους σκοπούς.
   Πχ για απλή ορειβατική πεζοπορία ένα ακριβό μπατόν από ποιοτικά υλικά μπορεί να είναι ελαφρύ και ταυτόχρονα αρκετά ασφαλές, ενώ για "βαριές" καταστάσεις δραστηριότητας ή μεγάλα φορτία το αντίστοιχης ποιότητας μπατόν θα είναι πιο βαρύ.
 
   Γενικά το απλό ποιοτικό μπατόν έχει βάρος κάπου στα 270γρ συν-πλην 20γρ, το ένα.

Μπορεί να έχει αμορτισέρ

"αποσβεστήρες κραδασμών" ή "μηχανισμούς απορρόφησης" αλλά αυξάνουν το βάρος, την τιμή και επίσης δεν είναι σίγουρο οτι αρέσουν σε όλους. Πολλοί θέλουν να έχουν σαφή αίσθηση του εδάφους. Επιπλέον, κάποια φτηνά μοντέλα με αμορτισέρ κάνουν θόρυβο (χιλιάδες βήματα, χιλιάδες "γραν-γρουν"), και σε πολλά αν χαλάσει ο μηχανισμός δεν υπάρχει τρόπος για τα τμήματα του μπατόν να συγκρατούνται σταθερά χωρίς να "παίζουν". Το ποιοτικό μπατόν στον τομέα "αμορτισέρ", για να μην ακούγεται (συνήθως ο αποσβεστήρας είναι από ελαστομερές υλικό), να μην χαλάει με λάθος τρόπο, να μην είναι βαρύτερο, είναι αρκετά ακριβότερο.

   Το μπατόν με αποσβεστήρες βοηθά πολύ στις μεγάλες διαδρομές, ή σε πορείες σε δρόμους, όπου τα χέρια έχουν κουραστεί στη συνεχή σκληρή επαφή του μπατόν με το έδαφος. 

   Οι αποσβεστήρες πιθανόν να θέλετε να έχουν και επιλογή ακύρωσης τους (κλειδώματος), κάτι που υπόψην ότι δεν έχουν όλα τα μοντέλα.

Με προστατευτικό μύτης (τάπα)

   Τοποθετείται περιστασιακά από τον χρήστη, και πωλείται συνήθως χωριστά. 

   Είναι από καουτσούκ και φοριέται στην παρεταταμένη χρήση σε σκληρές επιφάνειες όπως η άσφαλτος για να προστατεύονται οι μύτες. Στην περίπτωση αυτή εμμέσως λειτουργεί και σαν αμορτισέρ, κάτι καλό για τους καρπούς. 
   Δεν χρησιμοποιούμε την τάπα στα βράχια, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις είναι επιθυμητό, γιατί γενικά φεύγει εύκολα και τη χάνουμε, και πολύ περισσότερο φεύγει σε ανώμαλα εδάφη όπως είναι τα βραχώδη. Επίσης, η τάπα στο βραχώδες έδαφος αρκετές φορές δεν έχει καλή πρόσφυση και το μπατόν γλυστράει.

   Μια ακόμη χρήση της τάπας βασικότατη είναι η προστασία από τις μύτες των μπατόν, του εξοπλισμού, τη δική μας, των άλλων, επιφανειών σε εσωτερικούς χώρους, κλπ, ακόμη και όταν τα μπατόν φέρονται στα χέρια συνεπτυγμένα, ή αναρτώνται στο σακίδιο.

Μηχανισμοί αυξομείωσης του μήκους

   Είναι τα κοινά βιδωτά, και, αυτά που έχουν κουμπωτά κλιπς.

 
   Τα κλιπς λένε οτι ως μηχανισμός χαλάνε λιγότερο, στο οποίο γενικά μιλώντας συμφωνώ. Επίσης θεωρείται ότι καταπονούν λιγότερο τα μπατόν αλλά δεν έχω άποψη σε αυτό. Τα κλιπς σφίγγουν μεταξύ τους δύο κομμάτια σωλήνα, το ένα μέσα στο άλλο, και έτσι δημιουργείται μια περιοχή που τοπικά είναι πιο ανθεκτική από τον υπόλοιπο σωλήνα (καλάμι), ενώ στα βιδωτά σε αυτή την περιοχή ένας διογκούμενος μηχανισμός στο μέσα καλάμι απλά πιέζει περιμετρικά το άλλο καλάμι προς τα έξω. 

 
   Όμως, το κυρίως πρόβλημα στα βιδωτά είναι ότι η σύνδεση των τμημάτων (ο διογκούμενος μηχανισμός) στηρίζεται εξ ολοκλήρου σε έναν εσωτερικό άξονα-βίδα. Ο οποίος στη μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων, ακόμη και σε ακριβά μοντέλα, είναι πλαστικός και κάποτε σπάει, ιδίως μάλιστα όταν καταπονηθεί ελκτικά. Για να ελέγξετε τη βίδα αυτή, στην αγορά, ξεβιδώστε με το χέρι ένα καλάμι τόσο όσο να μπορεί να ολισθαίνει και αφαιρέστε το από το υπόλοιπο μπατόν - μην το ξεβιδώσετε υπερβολικά γιατί ενδέχεται, ιδίως στα φτηνά μοντέλα, ένα τμήμα του μηχανισμού να μείνει στο εσωτερικό του μπατόν. Ένα άλλο πρόβλημα, στα βιδωτά, είναι ότι μετά από διάφορες καταπονήσεις τα καλάμια μπορεί να παρουσιάσουν κάποιες μικροστρεβλώσεις, ίσως αδιόρατες, όπου η σύμπτυξη-ανάπτυξη αρχίζει να γίνεται περισσότερο κουραστική διαδικασία έως δύσκολη.

   Στα επιπλέον θετικά, όσον αφορά τα κλιπς, μερικά "ντελικάτα" μοντέλα (αλουμινίου και αυτά, αλλά μειωμένου βάρους) είναι ειδικής κατασκευής συνεισφέροντας στην επιπλέον αντοχή του μπατόν σε μεγάλες απροσδόκητες φορτίσεις του - πχ σε ένα γλύστριμα του χρήστη, ή σε μια βαριά προσγείωση από άλμα - γιατί επιτρέπουν την ελεγχόμενη υποχώρηση του ενός καλαμιού μέσα στο άλλο αποτρέποντας τη θραύση.

   Όσον αφορά την ευκολία τα κλιπς κερδίζουν στον ανταγωνισμό όταν προσπαθείς να ρυθμίσεις τα μπατόν με ιδρωμένα χέρια, ή σε περιβάλλον με υγρασία, κάτι συνηθισμένο στο περιβάλλον του βουνού. Επίσης, πολλές γυναίκες θεωρούν δύσκολο το να σφίγγουν και να ξεσφίγγουν και βολεύονται περισσότερο με τα κλιπς.

   Πάντως, για πολλούς από τους παραπάνω λόγους, έχει επικρατήσει η άποψη ότι τα μπατόν, τουλάχιστον στο χειμερινό βουνό, πρέπει να είναι με κλιπς. Όμως, υπόψη στην αγορά, ορισμένα κλιπς δεν βολεύουν στο χειρισμό με γάντια, ενώ άλλα είναι άψογα διαμορφωμένα για κάτι τέτοιο.
   Τελικά, αν κάποιος είναι συστηματικός, είναι καλύτερο να έχει μπατόν με κλιπς, ακόμη και για την απλή ευκολία να τα συμπτύσσει συχνά σε διάφορες φάσεις της διαδρομής χωρίς να το σκέφτεται.

Με χειρολαβή

που να είναι αρκετά μακριά για διάφορους χειρισμούς (extension grip) άρα μακρύτερη από των χιονοδρομικών, κάτι που πρέπει να προσέξετε στην αγορά (βλ και παράγραφο "μήκος του μπατόν").

   Στα ορειβατικά μπατόν η χειρολαβή στο πάνω μέρος, στην "κεφαλή", έχει το "νύχι", μια διαπλάτυνση η οποία προς τα εμπρός καταλήγει περίπου σαν μύτη πάπιας. Το νύχι χρησιμεύει για πιο σταθερή συγκράτηση της λαβής στο χέρι, και, στις ανηφόρες με ορειβατικά σκι ή χιονορακέτες (snowshoes) για να σηκώνουμε ή να κατεβάζουμε, χωρίς να σκύβουμε, το πάτημα για το τακούνι (heel lift).

   Ένα ακόμη θέμα είναι το υλικό της χειρολαβής. 
   Μια συνήθης κατασκευή είναι λαβή επενδυμένη με νεοπρέν (καουτσούκ). Το νεοπρέν είναι ανθεκτικό, αλλά... στο να προστατεύει τον εαυτό του όχι τις χούφτες μας. Σε μεγάλες πεζοπορίες καταπονεί τις παλάμες με τριβές, ή καταστρέφει τα γάντια αν δεν έχουν αξιοπρεπή ενίσχυση στην παλάμη (και πάλι δεν είναι σίγουρη προστασία).
   Μια ακόμη λύση, δανεική πάλι από τα υλικά του σκι, είναι λαβές από σκληρή σιλικόνη, όμως, δημιουργούν υπερβολική εφίδρωση τις ζεστές ημέρες. Ειδικά το καλοκαίρι, μεταξύ σοβαρού και αστείου, νιώθεις σαν να έχεις μια πηγή καθαρού νερού να τρέχει από τις παλάμες σου, κάτι που οι κατασκευαστές προσπαθούν να περιορίσουν με χαραγές και "σχέδια" στην επιφάνεια της λαβής.
   Υπάρχει και η ενδιάμεση λύση με υποφερτή συμπεριφορά έως κάποιο όριο, της λιγότερο σκληρής σιλικόνης, που πλησιάζει κάπως στην υφή του νεοπρέν και περιορίζει σε κάποιο βαθμό την εφίδρωση.

   Η επικρατέστερη λύση, που βρίσκουμε σε αρκετά καλά μοντέλα, είναι ο συνθετικός αφρός (foam). Δημιουργεί αρκετά λιγότερες τριβές ή καθόλου, στα χέρια μας ή στα γάντια σε σχέση με το νεοπρέν και, ανάλογα την ποιότητα και το κόστος είναι σε διάφορες πυκνότητες αντοχής.

   Μια ακόμη καλή λύση είναι μπατόν με χειρολαβή από φελό.

   Περιοδικά (κάθε μήνα έως κάθε εξάμηνο, ανάλογα τη χρήση), πλένουμε τις λαβές και τους ιμάντες με σαπούνι αφού πρώτα έχουμε αποσυνδέσει εντελώς τα καλάμια του μπατόν. Μετά το πλύσιμο φροντίζουμε τα τμήματα του μπατόν να αφεθούν να στεγνώσουν για επαρκή χρόνο.
   Οι λαβές απο φελό καθαρίζονται με αδιάβροχο ψιλό γυαλόχαρτο, νερό και σαπούνι, αλλά προσοχή, ακολουθώντας τη διαδικασία όπως την περιγράφουν οι οδηγίες του κατασκευαστή (είναι κρεμασμένες στη λαβή όταν αγοράζουμε τα μπατόν).

Μήκος του μπατόν

   Θα ακούτε οτι στις ανοδικές κλίσεις κονταίνουμε τα μπατόν, και στις καθοδικές κλίσεις τα μακραίνουμε, για να βρίσκεται η λαβή σε βολικότερο ύψος για τα χέρια. Όμως στην πράξη, όταν δεν πρόκειται για μακριές ανηφόρες ή κατηφόρες, η επαναρύθμιση συχνά δεν είναι πρακτική λόγω της μεγάλης συχνότητας στην εναλλαγή των κλίσεων στο βουνό. Αυτός είναι ο λόγος που πολλά μπατόν έχουν μακρύτερες λαβές.

   Οι κανόνες της αυξομείωσης των μπατόν, σε ανηφόρες ή κατηφόρες, έχουν σημασία σε μεγάλες κλίσεις, όπου έτσι και αλλιώς η πεζοπορία γίνεται περισσότερο με άλπενστοκ (alpenstock) ή πιολέ, και τις αντίστοιχες τεχνικές, παρά με μπατόν.

   Για αυτό, εγώ προτείνω να τηρείται όσο είναι δυνατόν το μέσο μήκος (ύψος) στο μπατόν, οι δε λαβές να είναι μακριές (δηλαδή με "extension grip") για να πιάνονται ανάλογα τι θέλει κάποιος περιστασιακά χωρίς αλλαγές στα μπατόν.

   Το μέσο μήκος των μπατόν, είναι εκείνο που αναλογεί σε κάποιον ατομικά, και στο οποίο τα ρυθμίζει.
   Το μέσο μήκος μετριέται εξατομικευμένα με δύο διαφορετικές "σχολές", πάλι από την "κληρονομιά" του σκι.

 
   [Α] Αλπικό σκι (Καταβάσεων, Downhill ski). Γυρίζουμε το μπατόν ανάποδα. Όπως είναι ανάποδα το πιάνουμε αμέσως κάτω από το καλαθάκι, και ακουμπάμε τη λαβή στο πάτωμα μπροστά από τη μύτη του παπουτσιού μας. Η σωστή για εμάς ρύθμιση ύψους είναι όταν ο αγκώνας μας ακουμπά στα πλευρά, το μπατόν είναι κατακόρυφο, και ο πήχης του χεριού είναι οριζόντιος ή παράλληλος με το πάτωμα. Η χρήση καθρέφτη βοηθάει στην επιλογή.

 
   [Β] Σκι αντοχής (Langlauf, Cross country). Τα μήκη αυτά δεν είναι βολικά για πεζοπορία με μπατόν. Τοποθετούμε το μπατόν κολλητά στο γοφό μας, κατακόρυφο, ενώ η μύτη του ακουμπά στο έδαφος, και σηκώνουμε πλάγια και οριζόντιο το μπράτσο του χεριού της ίδια πλευράς. Εδώ, το σωστό για εμάς ύψος του μπατόν είναι ανάλογα τρείς διαφορετικές εξειδικεύσεις. Η μία θέλει το ανώτερο σημείο του μπατόν, η κορυφή, η πάνω άκρη της λαβής, να ακουμπά στο ανώτερο σημείο εσωτερικά της μασχάλης μας. Η άλλη θέλει η άκρη της λαβής να φτάνει στον ώμο μας, και η τρίτη, να φτάνει στο αυτί μας.

 
   Υπάρχει και η κλασική μέτρηση μήκους από τα αλπικά μπαστούνια:
   [Γ] Άλπενστοκ (Alpenstock). Είναι τα μήκη που χρησιμοποιούνται στα πιολέ πεζοπορίας. Δεν είναι κατάλληλα μήκη για πεζοπορία με την έννοια που συζητάμε εδώ, αλλά για πεζοπορία με τις τεχνικές του "κοντού" άλπενστοκ (αλπικού μπαστουνιού) οι οποίες μεταφέρθηκαν και στον απόγονο του, το πεζοπορικό πιολέ. Για ρύθμιση του μήκους ενός μπατόν για χρήση σαν άλπενστοκ, βλέπε εδώ.

  ► Οι περισσότεροι, η συντριπτική πλειοψηφία, μετρούν με τη μέθοδο [Α]. Όσοι στην πράξη, περπατώντας, κρίνουν ως καλύτερη μια ρύθμιση μικρότερη κατα 5-10εκ πρέπει πρώτα να εξετάσουν μήπως δεν έχουν ορθή στάση σώματος στη βάδιση. 

 
  ► Η μέθοδος [Β] είναι καλύτερη αν επιλέγουμε ένα ραβδί ή κλαδί. Η τρίτη, η μεγαλύτερη μέτρηση μήκους στη μέθοδο [Β], εξυπηρετεί για πεζοπορία με ένα ραβδί σε πολύ σαθρά εδάφη, σε χιόνι ή σε πάγο (με σιδερένια μύτη). Το μεγαλύτερο μήκος που χρησιμοποιήθηκε ποτέ, σε διάφορες τεχνικές, είναι του "μεγάλου" άλπενστοκ που μπορεί να φτάνει ακόμη και τα 3 μέτρα.

   Υπάρχει και σχετικός πίνακας με την αναλογία ύψους χρήστη και μήκους μπατόν στις μεθόδους [Α] και [Β]. Για να τον διαβάσετε, ίσως θα χρειαστείτε τη μετατροπή του ύψους σας από εκατοστά σε πόδια. Όμως η προσωπική μέτρηση του μπατόν, όπως την περιέγραψα παραπάνω, είναι πάντα η καλύτερη.

   Όταν επιλέγουμε μπατόν, είναι καλύτερα το μέγιστο χρήσιμο μήκος ανάπτυξης του να είναι τουλάχιστον όσο μετρήσαμε με τη μέθοδο [Α] συν ακόμη 5εκ. 
   Τα περισσότερα μπατόν έχουν αριθμήσεις ανά 5εκ, και σημειωμένο το μέγιστο σημείο χρήσιμης ανάπτυξης.

Σε τρία τμήματα

για ορειβασία ή πεζοπορία. Σε δύο τμήματα για ορειβατικό σκι, nordic walking. Σε δύο, ή σε τέσσερα τμήματα (στα σταθερού μήκους ανάπτυξης), για trail/mountain running. Αυτή είναι η περίπου εγκυκλοπαιδική τυποποίηση που έχει επικρατήσει, αλλά αν το μπατόν μεταφέρεται μαζεμένο, ζυγίζει, και συμπεριφέρεται ανεπτυγμένο, όπως το θέλετε, δεν υπάρχει θέμα τι κατηγορίας θα επιλέξετε.

Το λουρί (ιμάντας) του μπατόν

ή ιμάντας συγκράτησης, πρέπει να εχει αρκετό μήκος ώστε να ρυθμίζεται ανάλογα τις ανάγκες, πχ αν φοριούνται γάντια.

   Κάποτε, τα ποιοτικά τουλάχιστον μπατόν, είχαν λουρί από δέρμα. Στις μέρες μας είναι πάντα συνθετικό διότι τα δερμάτινα ξεραίνονται και κάποτε σπάνε. Σαφώς θα μπορούσε κάποιος να τα συντηρεί ώστε να αποφύγει την ξήρανση, όπως κάνουμε με άλλα δερμάτινα αντικείμενα, αλλά στα λουριά συνήθως δεν το κάνουμε. Στην πράξη, πάντως, σε ένα παλιό ζευγάρι που είχα, τα χωρίς περιποίηση δερμάτινα λουριά ξεράθηκαν σε περισσότερο από δέκα χρόνια συστηματικής χειμερινής χρήσης σε ορειβατικό σκι και πεζοπορίες.

   Το λουρί του μπατόν στα ανώμαλα εδάφη, είτε για πεζοπορία, είτε για σκι, είτε για τρέξιμο, κλπ, έχει δύο πολύ βασικές χρησιμότητες και μια δευτερεύουσα. 
   Η δευτερεύουσα χρήση είναι οτι χρησιμεύει για κρέμασμα ή δέσιμο όταν αφήνουμε το μπατόν οπουδήποτε. Στις βασικές χρησιμότητες, η μία είναι να μη μας φεύγει εύκολα από το χέρι, κάτι βασικό στα ανώμαλα εδάφη όπως τα ορεινά. 
   Η ακόμη πιο βασική χρησιμότητα είναι η στιγμιαία υποδοχή μέρους, ή μερικές φορές και του συνόλου ακόμη, του φορτίου που βάζουμε στο μπατόν σχεδόν "αφήνοντας" τη λαβή. Αυτή είναι συχνή τεχνική σε πολύ ανώμαλα εδάφη, σε κατηφορικά εδάφη όταν βάζουμε περισσότερο φορτίο στο μπατόν, σε σύντομα άλματα, σε ελιγμούς με ταχύτητα, και σε τρέξιμο ή υψηλό ρυθμό βάδισης.
   Όλα τα παραπάνω, επιπλέον, συντελούν και στη μείωση της κόπωσης.

   Στο σημείο αυτό, έχει δημιουργηθεί μια μικρή αναστάτωση, στο πως περνιέται ο ιμάντας στο χέρι. Το μπατόν περνιέται στο χέρι, πάντα, όπως στο σκι.

   Στο σκι το μπατόν κρατείται με συγκεκριμένο τρόπο γιατί είναι συγκεκριμένη η τεχνική χρήσης του, και από την άλλη, όταν ο σκιέρ πέσει θέλει και να μην στραμπουλήξει τα δάχτυλά του στα λουριά και να αποτρέψει οποιαδήποτε άκρη του μπατόν να τον καρφώσει στο σώμα, δεδομένης και της ταχύτητας που έχει. Αυτά εφαρμόζονται και στην περίπτωση του πεζοπόρου, αν και όχι απόλυτα γιατί δεν φοράει σκι και δεν κάνει κινήσεις του σκι.

   Με απλά λόγια, ο τρόπος που περνιέται το λουρί του μπατόν στο σκι:
      - Κρεμάμε το μπατόν στον καρπό μας, έτσι ώστε η λαβή να κρέμεται από κάτω και προς τα εμπρός.
      - Κατεβάζουμε το χέρι έτσι ώστε η μύτη του μπατόν να ακουμπήσει στο έδαφος, και με τη χούφτα μας πιάνουμε μαζί και το λουρί και τη λαβή.

 

Τυπικό μπατόν για σκι, τρόπος φορέματος

 

   Στην πεζοπορία βέβαια, συγκρίνοντας με το σκι, η λαβή του μπατόν πότε κρατείται από το πλάι στην κανονική εμπηκτική στάση (όπως στη φωτο), πότε από πάνω στην κεφαλή σε υποστηρικτική στάση (πχ κάποιες στιγμές σε απότομες κατηφόρες), πότε ανάποδα σε... ραβδιστική στάση, πότε λίγο χαμηλότερα, και πάει λέγοντας.
   Επίσης, υπάρχουν φάσεις στην πεζοπορία, ειδικά στην ορειβατική πεζοπορία, που δεν θέλουμε το μπατόν δεμένο στο χέρι μας στην περίπτωση που παραπατήσουμε ή πέσουμε. 
  Όταν όμως έχουμε περασμένο το λουρί στο χέρι, ο τρόπος του σκι είναι η σχετικά πιο ασφαλής, και η λειτουργικά πιο σωστή, μέθοδος.

   Προσοχή   Στην πορεία σε οποιαδήποτε ολισθηρή πλαγιά, πχ σε παγωμένο χιόνι, έχουμε πάντα περασμένο το λουρί στο χέρι και φοράμε τα μπατόν με τον τρόπο του σκι. Όμως εδώ έχει σημασία η τεχνική βάδισης, δεδομένου οτι δεν φοράμε σκι αλλα περπατάμε, ώστε να μην μπερδευτούν τα μπατόν κατα λάθος στα πόδια του χρήστη, κάτι που επίσης ισχύει σε όλα τα εδάφη.

Στην αγορά

   Με υπόψη όλα τα παραπάνω, συγκεντρωτικά τι εξετάζουμε στην αγορά των μπατόν.

   Βασικά κριτήρια :
      - Καταλληλότητα για το είδος δραστηριότητας
      - Βάρος
      - Υλικό καλαμιών
      - Μέγιστο μήκος (τουλάχιστον το προσωπικό μας συν 5εκ)
      - Ελάχιστο μήκος (για μεταφορά, φύλαξη, κλπ)
      - Τιμή

   Πιο ειδικά κριτήρια :
      - Μήκος λαβής, ανατομία λαβής.
      - Ποιότητα υλικού λαβής (τη φιλικότητα στο χέρι μας, και με γάντια, και την ανθεκτικότητα του)
      - Ποιότητα ιμάντα ή συστήματος συγκράτησης στο χέρι. Μέγιστο μήκος ιμάντα για χρήση με γάντια κλπ. Ευκολία ρύθμισης ιμάντα ή συστήματος συγκράτησης.
      - Επιπλέον ευκολίες ανάλογα τι θέλουμε, πχ βιδωτό ή κλιπς, αμορτισέρ (αποσβεστήρες), κλπ. Στην περίπτωση των κλιπς ελέγξτε αν ο χειρισμός τους μπορεί να γίνει με γάντια. Στην περίπτωση των βιδωτών ελέγξτε αν σφίγγουν και ξεσφίγγουν με σχετική ευκολία γενικά, αλλά και σε συνθήκες με ιδρώτα ή υγρασία.  
      - Ανταλλακτικά, προστατευτικά (πχ τάπες), που συνοδεύουν τα μπατόν ή αγοράζονται έξτρα (πχ επιπλέον καλαθάκια για χιόνι), και ευκολία επαναγοράς τους.

 

______ 

   Βλέπε επίσης : The British Mountaineering Council  > Hill skills: using trekking poles

Μπατον, trekking, poles, μπαστουνι, βαδιση, βαδισης, βαδισματος, πεζοπορια, ορειβασια, τρεκινγκ, βουνο, μονοπατι, δρομος, διαδρομη, πορεια, βολτα, χιονι, παγος, λασπη, χωμα, ασφαλτος, βραχος, αναβαση, καταβαση, φορτιο, ανωμαλο, εδαφος, βροχη, νερο, ιδρωτας, χρησιμοτητα, ορολογια, αριθμος, ποσοτητα, μπατον, υλικο, πιατο, μαργαριτα, καλαθακι, μεγεθος, μηκος, βαρος, αμορτισερ, αποσβεστηρας, καρποι, κραδασμοι, ταπα, βιδωτο, κλιπς, χειρολαβη, πιασιμο, λουρι, ιμαντας, φορεμα, πως, φοριεται, αγορα, τεχνικη