Πάρνηθα: Χάρτης και πυξίδα

17 Μαι 2016 Ανανέωση Μάρτιος 2024

Savvas Hiker

    Όποιος σας πει "εγώ ποτέ δεν χρησιμοποιώ χάρτη ή gps", τρία τινά συμβαίνουν, ή απλώς πάει βόλτα συνεχώς σε 2-3 μέρη που ξέρει, ή ακολουθεί παθητικά κάποιους άλλους, ή κάτι του συμβαίνει.

    Ακόμη και αν δεν έχετε χάρτη μαζί σας (κακώς), σίγουρα μελετήσατε κάποιον χάρτη πριν ξεκινήσετε.

    Κάθε χρήστης διαχειρίζεται τον χάρτη ανάλογα το είδος της δραστηριότητας.
    Ο ναυτικός, για παράδειγμα, μπορεί να φυλάει τους χάρτες σε ρολά, για να μην τσαλακώνουν, και να τους βάζει μέσα σε κάποιο σεντούκι για να προστατεύονται, μετά τους απλώνει πάνω σε ένα τραπέζι και τους μελετά με την ησυχία του. Ο ορειβάτης από την άλλη, έχει τον χάρτη κάπου μαζεμένο, για να μην πιάνει χώρο, μια τον διπλώνει και μια τον ξεδιπλώνει, μπορεί να ρίξει και καμμιά λίγδα επάνω κατα λάθος, μια τον χώνει βιαστικά στην τσέπη και μια τον φυλάσει ευλαβικά σε ειδική θήκη, μια του τον κάνει τραπεζομάντηλο ο άνεμος και μια προσπαθεί να τον δει σκυφτός κάτω από κάποιο δέντρο για να μην βραχεί. Μερικές φορές ο ορειβάτης μας, διαπιστώνει έντρομος οτι ακριβώς επάνω στο σημείο που θέλει να δει μια λεπτομέρεια, το βράδυ εκεί που χάθηκε και νυχτώθηκε, ο χάρτης έχει αποκτήσει μια ωραιότατη φθορά όπου δεν φαίνεται τίποτα.

    Η για πρώτη φορά επαφή με χάρτη, στο πεδίο, είναι συνήθως τραυματική.
    Τον ανοίγεις, τον απλώνεις, τον πατάς κάτω με τα δύο χέρια να μην τον ξαναδιπλώνει ο κακομαθημένος ο αέρας, και χωρίς διαθέσιμα χέρια πλέον μένεις ακίνητος να κοιτάς αυτή τη θάλασσα στοιχείων που δεν βγάζει νόημα. "Και τώρα που είμαι;"

Τα τρία πολύ βασικά

    Στον χάρτη λοιπόν, το πρώτο πράγμα που κοιτάμε είναι η κλίμακα. Δηλαδή, μια ευθύγραμμη απόσταση στο χαρτί πόσο αναλογία έχει με την ίδια απόσταση στην πραγματικότητα. Έτσι σε έναν χάρτη με κλίμακα 1:25.000, 1εκ αντιστοιχεί σε 25.000εκ στο έδαφος, δηλαδή αντιστοιχεί με 250 μέτρα (μ).

    Το δεύτερο πράγμα που κοιτάμε, εμείς εδώ του βουνού και του λόγγου, είναι αν έχει ισοϋψείς καμπύλες. Θα πούμε και για αυτές.

    Το τρίτο πράγμα που κοιτάμε είναι η αξιοπιστία του. Δηλαδή, βρίσκουμε ένα σημείο που ήδη γνωρίζουμε και ελέγχουμε το πως το αποτυπώνει, και με τι ποιότητα πληροφορίας.

    Αλλά ας πούμε κάποια ακόμη πράγματα που θα μας χρειαστούν:

Περιεχόμενα

Τι είναι οι μοίρες

Οι μοίρες του κύκλου. Οι μοίρες με τις οποίες μετράμε γωνίες. Δηλαδή πόσο δεξιά να στρίψω το κεφάλι μου; Αν μου πείτε "στρίψτο 10 μέτρα", δεν βγαίνει νόημα. Αλλά αν μου πείτε "στρίψτο 10 μικρές γωνίες μεγέθους μιας μοίρας" θα καταλάβω.

Τελικά πόσο είναι μια μοίρα; Θα σας πω αμέσως.

Αν στρίψω το κεφάλι μου γύρω-γύρω, σαν εκείνη την κούκλα σε ένα παλιό θρίλερ (μπρρ), και ξαναέρθει στο ίδιο σημείο από όπου ξεκίνησε, θα έχω κάνει περιστροφή ενός κύκλου, σωστά; Δεν είπαμε πόσο μακριά κοιτούσα, είπαμε οτι έκανα μια πλήρη περιστροφή κύκλου. Σαν γωνία περιστροφής, λοιπόν, όλοι οι κύκλοι είναι ίδιοι μεταξύ τους. Αν όμως βάλω και την απόσταση στην οποία κοιτούσα, όσο έστριβα το κεφάλι μου, θα πούμε αυτή την απόσταση "ακτίνα", και μόνο αυτή είναι που διαφοροποιεί τον έναν κύκλο από τον άλλο, αλλά δεν μας ενδιαφέρουν οι ακτίνες εδώ. Κρατάμε μόνο το ότι σαν γωνία περιστροφής όλοι οι κύκλοι είναι ίδιοι μεταξύ τους.

Αν πάρουμε λοιπόν έναν οποιονδήποτε κύκλο, που δείξαμε οτι αποτελεί στην ουσία την ίδια πάντα γωνία πλήρους περιστροφής, και τον μοιράσουμε σε 360 μικρότερες ίσες μεταξύ τους γωνίες, θα έχουμε 360 "μοίρες". Επίτηδες είπα "μοιράσουμε" αντί να πω "διαιρέσουμε", για να πείτε "άρα για αυτό τις λένε μοίρες!".

Άρα η μικρούλα γωνία, το κομματάκι, η μοίρα σε έναν κύκλο είναι ίση σαν γωνία με τη μοίρα οποιουδήποτε άλλου κύκλου. Οποιουδήποτε λέμε. Άρα η μοίρα είναι ένα συγκεκριμένο μέγεθος που δεν αλλάζει από κύκλο σε κύκλο, και άρα μπορούμε να τη χρησιμοποιούμε μεταξύ μας για μετρήσεις και συνεννόηση, σίγουροι οτι δεν εννοεί ο καθένας μας κάτι διαφορετικό σε μέγεθος.

Τώρα, μη με ρωτήσετε "γιατί να χωρίσουμε σε 360 και δεν χωρίζουμε σε 1000 ξερωγω", θα πιάσουμε άλλη συζήτηση που δεν μας ενδιαφέρει εδώ. Έτσι το όρισαν οι αρχαίοι. Δεν ξέρω αν ήταν οι "ημών πρόγονοι" ή τίποτα Σουμέριοι ή Βαβυλώνιοι, γιατί αυτό το 360 μοιάζει ύποπτα με τις ημέρες του ηλιακού κύκλου, πάντως έτσι το έχουμε και πορευόμαστε. Ο μήνας ας πούμε έχει 30 ημέρες πάνω κάτω, όσες οι μοίρες στα ζώδια, και... ας μην επεκταθούμε στην πολυλογία. Βέβαια, υπάρχουν και άλλα συστήματα διαίρεσης του κύκλου σε ίσες γωνίες, αλλά ούτε αυτά μας ενδιαφέρουν εδώ.

Για να είμαστε πιο ακριβείς, το καλύτερο είναι να λέμε "κοίτα 30 μοίρες δεξιά, μετρώντας από εκεί που κοιτάς τώρα". Συνήθως δεν λέμε "μετρώντας από εκεί που κοιτάς τώρα" αλλά, όταν δεν αναφέρεται κάποια άλλη διευκρίνηση για το σημείο εκκίνησης της μέτρησης, σίγουρα αυτό εννοούμε. Το διευκρινίζω γιατί θα μας χρειαστεί κάπου παρακάτω.

Τα σημεία του ορίζοντα

    Τι είναι ο Βορράς;
    Ο Βορράς είναι η κατεύθυνση προς την οποία βρίσκεται το πάνω μέρος από το τόπι της γης. Για την ακρίβεια, αν σουβλίσουμε έτσι όπως περιστρέφεται αυτό το τόπι, την μπάλα να πούμε, τότε εκείνο το σημείο ψηλά γύρω από το οποίο περιστρέφεται η γη και όπου θα βγεί αυτή η σούβλα (ή ο "άξονας") λέγεται Βορράς, και το κάτω σημείο λέγεται Νότος.
    Τι μας χρειάζονται αυτά; Αυτά μας χρειάζονται για να έχουμε μια κοινή συνεννόηση, ή αν θέλετε, κάποια κοινά αποδεκτά σημεία από τα οποία όλοι να ξεκινάμε τις διάφορες μετρήσεις, αντί ο καθένας να μετράει ξεκινώντας από κάτι άλλο και να μην μπορούμε να συνεννοηθούμε μεταξύ μας.

    Αν λοιπόν βρισκόμαστε πάνω σε αυτό το τόπι, στη γη δηλαδή, και κοιτάμε προς τον Βορρά, κάθετα 90 μοίρες δεξιά μας είναι η Ανατολή, να άλλο ένα σημείο. Ανατολή το λέμε γιατί κάπου από εκεί ανατέλει ο ήλιος. Ενώ 90 μοίρες αριστερά μας το λέμε Δύση γιατί... εντάξει το ξέρω ότι το ξέρετε, πάμε παρακάτω.

Πως βρίσκουμε προς τα που είναι ο βορράς;

Στο δημοτικό λοιπόν μάθαμε οτι προς τα εκεί που τα δέντρα έχουν στον κορμό περισσότερη κολλημένη πρασινάδα, και άλλα τέτοια πράγματα, προς τα εκεί είναι και ο βορράς.

Ο βορράς, την ημέρα, βρίσκεται ως εξής.
Παλουκώνουμε ένα παλούκι στο χώμα σε όσο πιο επίπεδη και οριζόντια επιφάνεια μπορούμε, και σημειώνουμε στο έδαφος την κορυφή από τη σκιά του. Το μυστικό εδώ είναι να μην κουνήσουμε το ραβδί, καθόλου, στη διάρκεια όλης της διαδικασίας.

Μετά από 20-30 λεπτά, σημειώνουμε πάλι τη νέα θέση της κορυφής της σκιάς, και στη συνέχεια, χαράσουμε στο έδαφος μια ευθεία γραμμή που συνδέει τα δύο σημάδια που κάναμε στο έδαφος. Τότε, αν χαράξουμε μια άλλη ευθεία στο έδαφος κάθετη στην προηγούμενη (90 μοίρες!), με την οποία να σχηματίζει σταυρό, αυτή η δεύτερη ευθεία δείχνει με ακρίβεια την κατεύθυνση Βορρά-Νότο.

Ποιος είναι όμως ο Βορράς από τις δύο κατευθύνσεις; Ο Βορράς, αν είμαστε στο βόρειο ημισφαίριο (είμαστε), είναι προς την κατεύθυνση εκείνη, από τις δύο της κάθετης ευθείας, προς την οποία πέφτει η σκιά από το ραβδί. Άρα τώρα αν σταθούμε πάνω στον σταυρό, κοιτώντας προς τον Βορρά ξέρουμε με ακρίβεια και που είναι ο Νότος, είναι δηλ η άκρη του σταυρού πίσω από την πλάτη μας. Ενώ η Ανατολή είναι στο σκέλος του σταυρού στα δεξιά μας, και η Δύση στο σκέλος αριστερά μας. Τα αποτελέσματα αυτής της εύρεσης θα είναι αρκετά ακριβή για τις δικές μας, τις πεζοπορικές και ορειβατικές ανάγκες.

Πιο πρακτικά, αν σταθούμε πάνω στην πρώτη γραμμή που χαράξαμε ανάμεσα στις δύο σημειώσεις της σκιάς, με την πλάτη μας προς τον ήλιο, τότε μπροστά μας είναι ο Βορράς, πίσω μας ο Νότος, η Ανατολή είναι στο δεξί μας πόδι, και η Δύση είναι στο αριστερό μας πόδι.

Άλλο ένα πρόβλημα είναι αν δεν φαίνεται ο ήλιος λόγω νέφωσης.
Τουλάχιστον αν η νέφωση δεν είναι πολύ βαριά, από το περίπου φως μπορούμε να καταλάβουμε που βρίσκεται ο ήλιος. Ο ήλιος, λοιπόν, στο βόρειο ημισφαίριο τρέχει κατα μήκος του νότιου μισού του ουρανού, και οι σκιές δείχνουν κάπου προς το βορρά, άρα ο Βορράς είναι αντίθετα από τον ήλιο. Τώρα λοιπόν γύρνα την πλάτη σου στον ήλιο και κοίταξε το ρολόι σου, αν η ώρα είναι κάπου πριν το μεσημέρι ο Βορράς είναι κάπου δεξιότερα από εκεί που κοιτάς, αν η ώρα είναι κάπου μετά το μεσημέρι ο Βορράς είναι κάπου αριστερότερα.

Όσον αφορά τη χρήση ρολογιού και ήλιου, υπάρχει μια ακριβής μέθοδος να βρούμε τον Βορρά, καλή και άμεση, αλλά με τις αλλαγές της "θερινής ώρας" μπορεί να μπερδευτούμε.
Aπό την τελευταία Κυριακή του Μαρτίου μέχρι την τελευταία Κυριακή του Οκτωβρίου τα ρολόγια μας, στην Ευρώπη, είναι 1 ώρα μπροστά από την πραγματική ώρα (τη διαφορά αυτή την ονομάζουμε "θερινή" ώρα), δηλ αν το καλοκαίρι το ρολόι δείχνει ας πούμε 10:00 το πρωί, η πραγματική ώρα είναι 9:00. Aπό την τελευταία Κυριακή του Οκτωβρίου μέχρι την τελευταία Κυριακή του Μαρτίου τα ρολόγια μας δείχνουν την πραγματική ώρα.

- Κράτα οριζόντιο ένα ρολόι που έχει δείκτες, ή το αντίστοιχο με δείκτες που με επιλογή εμφανίζουν πολλά κινητά, ρύθμισε το στην πραγματική ώρα αν χρειάζεται, και στρίψε όλο το ρολόι ώστε ο δείκτης των ωρών να σημαδεύει τον ήλιο. Το ρολόι να είναι πάντα οριζόντιο.

- Εντόπισε τη διχοτόμο της γωνίας μεταξύ του ωροδείκτη και του 12. Αυτή η διχοτόμος, δηλαδή η γραμμή που χωρίζει τη γωνία σε δύο μικρότερες ίσες γωνίες, προεκτεινόμενη από την άλλη πλευρά του κέντρου του ρολογιού, δείχνει τον Γεωγραφικό Βορρά.

- Μην ξεχάσεις να ρυθμίσεις πάλι την ώρα αν την "πείραξες".

Αν δεν έχεις ρολόι με δείκτες, άλλά ξέρεις τι ώρα είναι:

- Χάραξε στο έδαφος μια μικρή γραμμή που να δείχνει τον ήλιο.

- Χάραξε έναν κύκλο με ακτίνα αυτή τη γραμμή, και κέντρο την άκρη της γραμμής που είναι αντίθετα από τον ήλιο.

- Θεωρώντας οτι η αρχική μικρή γραμμή που χάραξες αντιστοιχεί στην πραγματική ώρα, σημάδεψε στον κύκλο το που βρίσκεται η θέση του αριθμού 12.

- Μετά, βρες τη διχοτόμο, κλπ (βλ πιο πάνω).

    Ο βορράς τη νύχτα, στο ΒΟΡΕΙΟ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΟ, βρίσκεται από τον Πολικό αστέρα.
    Ή με συνδιασμό της θέσης άλλων αστεριών και κάποια ενημερωτικά χαρτιά που πρέπει να έχουμε μαζί μας. Αλλά ας μείνουμε στον Πολικό Αστέρα σαν βοήθημα, αφού δεν κουβαλάμε τη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Που είναι όμως ο Πολικός Αστέρας;

    Τον βρίσκουμε από τους αστερισμούς είτε της Μικρής Άρκτου είτε της Μεγάλης Άρκτου.

Ο Πολικός Αστέρας είναι το άστρο που ορίζει την άκρη, το κεφάλι, της Μικρής Άρκτου. Η Μικρή Άρκτος φαίνεται πάντα στον ουράνιο θόλο αλλά, ανάλογα την εποχή και την ώρα, δεν εντοπίζεται πάντα εύκολα από κάποιον που δεν έχει εξοικειωθεί να τη βρίσκει.

Η Μεγάλη Άρκτος, από την άλλη, δεν φαίνεται πάντα στον ουρανό. Η Μεγάλη Άρκτος λοιπόν, θυμίζει ένα μεγάλο κατσαρόλι. Προσοχή τώρα. Αν με τη φαντασία μας προεκτείνουμε το μήκος της πλευράς του κατσαρολιού που είναι απέναντι από το "χερούλι", κατά 4 με 5 φορές, θα βρούμε τον Πολικό Αστέρα.

Η άχρηστη πληροφορία της ημέρας. Στο Βόρειο ημισφαίριο που είμαστε εμείς, αν μετρήσουμε σε μοίρες την προς τα πάνω γωνία μεταξύ του ορίζοντα και του Πολικού Αστέρα, έχουμε το γεωγραφικό πλάτος του τόπου που βρίσκόμαστε.

Για περισσότερα, στην εύρεση του Βορρά με διάφορες μεθόδους, ένα πολύ καλό άρθρο στα Αγγλικά είναι αυτό (σύνδεσμος).

Και έρχονται μετά οι Κινέζοι φίλε μου και ανακαλύπτουν την πυξίδα

Η πυξίδα είναι κάτι σαν ρολόι χειρός με μια μαγνητική βελόνα που δείχνει πάντα τον Μαγνητικό Βορρά. Αν δεν έχει χτυπηθεί η βελόνα, και αν είναι οριζόντιο το ρολογάκι και η βελόνα. Κανονικά, το επιστημονικό και ορθό είναι να πούμε "κρατάμε την πυξίδα οριζόντια τόσο ώστε η βελόνα να έχει ίδια απόσταση σε όλο της το μήκος και πλάτος από το γυαλί που την προστατεύει". Επίσης, να μην είναι δίπλα σε κινητά, σίδερα, ηλεκτρικά ρεύματα, μαγνήτες.

    Οι πυξίδες που έχουν πιο ανθεκτικές στη φθορά βελόνες, άρα είναι και πιο αξιόπιστες στις ενδείξεις, είναι αυτές που περιέχουν κάποιο υγρό για να εμποδίζει τις απότομες ταλαντώσεις της βελόνας, και επιπλέον σε μερικές από αυτές, η βελόνα ακινητοποιείται μέσω κάποιου μηχανισμού όταν δεν είναι σε χρήση, πχ όταν κλείνει ένα καπάκι/πορτάκι.

    Προσοχή. Η πυξίδα δεν πρέπει να φυλάσσεται μαζί με πιστωτικές κάρτες, φλασάκια, ηλεκτρονικές συσκευές. Μπορεί να χαλάσει μόνο η πυξίδα, ή και όλα τα παραπάνω.

    Και τι μας νοιάζει εμάς αυτός ο Μαγνητικός Βορράς.
Μας νοιάζει γιατί είναι κάπου εκεί κοντά με τον Βορρά (ή Γεωγραφικό Βορρά, αλλιώς λεγόμενο, ή και Πραγματικό Βορρά) και η διαφορά που έχουν είναι σχετικά μικρή και έτσι είτε Μαγνητικό Βορρά κοιτάμε είτε Γεωγραφικό κοιτάμε, για κοντινές αποστάσεις είναι το ίδιο. Αν θέλαμε, βέβαια, να στείλουμε έναν πύραυλο κάπου, με ακρίβεια, αυτές οι διαφορές των Βορράδων θα είχαν σημασία. Επίσης, ο Μαγνητικός Βορράς αλλάζει θέση, και θεωρητικά, πρέπει να υπολογίζουμε αυτή την εκάστοτε διαφορά από τον Γεωγραφικό Βορρά, αλλά ευτυχώς στο βουνό, και στις πεζοπορικές δραστηριότητες γενικότερα, αυτές οι διαφορές δεν μας ενδιαφέρουν γιατί είναι μικρές για τα δικά μας ζητούμενα.

    Υπάρχουν και app πυξίδας για κινητά, αν σας ενδιαφέρει δείτε εδώ.

    Αυτά περί διαφορών στη θεωρία, εκτός και ψάχνουμε με χάρτη θησαυρού για το πυθάρι που έθαψε ο προπάπος ο πειρατής πριν 200 χρόνια, άρα μετά τόσο καιρό θα είχαν νόημα οι συνολικές αποκλίσεις του Μαγνητικού Βορρά για ένα τόσο περιορισμένο σημείο. Τότε όμως, έτσι και αλλιώς, θα ψάχναμε με "πολικές συντεταγμένες από σημεία ελέγχου", ή κάπως έτσι δουλεύουν αυτού του είδους τα σχεδιαγράμματα που θέλουν να δείξουν κάτι, τις οποίες θα δούμε παρακάτω γιατί μας ενδιαφέρουν σε κάποια άλλα θέματα.

Πολικές συντεταγμένες

    Μας χρειάζονται να ξέρουμε τι είναι, γιατί είμεθα ορειβάται, ορειβάται λέγω. Τι είναι λοιπόν;
    Οι πολικές συντεταγμένες λοιπόν είναι οταν καθορίζουμε ένα σημείο σε σχέση με κάποιο άλλο, δίνοντας κατεύθυνση και απόσταση. Και διαφορά ύψους, είναι το πλήρες, αλλά αυτό το στοιχείο σπάνια μας ενδιαφέρει στις πολικές συντεταγμένες στην πεζοπορία, ακόμη και στο βουνό παρόλο που έχουμε πάντα να κάνουμε με διαφορές υψών. Έτσι, μιλώντας με πολικές συντεταγμένες στην απλή τους μορφή, δηλ κατεύθυνση και απόσταση, θα πούμε, "κοιτώντας από την Καραβόλα, το Όρνιο της Πάρνηθας είναι 100 μοίρες δεξιά από το Βορρά (κατεύθυνση) στο 1χλμ (απόσταση)", ή, "κοιτώντας από την Καραβόλα, το Όρνιο της Πάρνηθας είναι 30 μοίρες αριστερά από το Μπάφι (κατεύθυνση) στο 1χλμ από την Καραβόλα (απόσταση)".
    Επίσης πολικές συντεταγμένες, στην ουσία στη δική μας πράξη, είναι οποιεσδήποτε οδηγίες δίνουν κατεύθυνση και απόσταση. Πχ "ακολουθήστε το μονοπάτι προς τα κάτω (κατεύθυνση), και στα 200 βήματα (απόσταση) θα δείτε τη διακλάδωση με το άλλο".
    Άλλο παράδειγμα. ("χρχρ" στο walkie talkie) "έλα Δημήτρη, από εκεί στη δεξαμενή όπως ανεβαίνετε τώρα, στρίψτε αριστερά (κατεύθυνση), προχωρήστε για 10 λεπτά (απόσταση δοσμένη σε χρόνο), και θα δείτε τη σπηλιά του Ιθακήσιου, σας περιμένουμε".

    Τώρα θα μου πεις, για χάρτες κάτσαμε να διαβάσουμε, και για χάρτες δεν λέμε. Λέμε, και δεν το έχεις καταλάβει. Μετά το τρίψιμο και το μαρσάρισμα με όλες αυτές τις γνώσεις, τώρα είμαστε έτοιμοι να πάμε και στο ψητό του θέματος.

Πως χειριζόμαστε, πως διπλώνουμε, πως αποθηκεύουμε τον χάρτη;

Πριν κάνουμε οτιδήποτε με τον χάρτη, στις ειδικές συνθήκες που τον χρησιμοποιούμε, πρέπει να τον προστατεύουμε από φθορές, να τον χειριζόμαστε σωστά, να τον φυλάμε σωστά, και όλα αυτά με τρόπο που να βολεύουν τη χρήση του σε σχέση με τις συνθήκες στις οποίες εμείς τον χρειαζόμαστε. Μπορεί να φυσάει, μπορεί να περπατάμε και να τον κρατάμε προσέχοντας ταυτόχρονα που πατάμε, μπορεί να τον βάζουμε και να τον βγάζουμε συνέχεια γιατί χαθήκαμε. Για πολλούς τέτοιους λόγους σχετικούς με τις ειδικές μας συνθήκες, μεταχειριζόμαστε τον χάρτη ως εξής:

- Ξεδιπλώνουμε τον χάρτη, ή τον ξεδιπλώνουμε και τον ξαναδιπλώνουμε, τόσο ώστε να βλέπουμε μόνο το κομμάτι που μας ενδιαφέρει. Έτσι είναι πιο βολικός στη χρήση, δεν τον ταλαιπωρούμε με άτσαλες κινήσεις, έχουμε άνεση να βλέπουμε γύρω μας, και ούτε μας τον παίρνει ο άνεμος.

- Για τη φύλαξη, βρίσκουμε ένα σημείο στο σακίδιο, ή όπου αλλού θέλουμε να φυλάμε τον χάρτη, από όπου να τον τραβάμε έξω ή να τον βάζουμε με μια απλή κίνηση. Αυτό σημαίνει οτι δεν θα είναι άσχημα σφηνωμένος κάπου, ούτε θα ανακατεύεται με άλλα αντικείμενα που θα τον ταλαιπωρούν, και επιπλέον τον έχουμε πάντα εύχαιρο.

Προσωπικά, κάνω το εξής. Την πρώτη φορά ξεκολλώ το εξώφυλο, που είναι από χαρτόνι και ανθεκτικό, και το αφήνω στη θέση φύλαξης με τον χάρτη μέσα σε αυτό. Όποτε θέλω τον χάρτη, τον τραβάω έξω χωρίς το εξώφυλο. Μετά τη χρήση τον συρταρώνω πάλι στο εξώφυλο που έχει μείνει μόνιμα στη θέση φύλαξης. Με αυτόν τον τρόπο δεν μαγκώνει στο βάλε-βγάλε, και ταυτόχρονα, είναι πάντα προστατευμένος.

Κάτι ακόμη.
Στο βουνό ο χάρτης πρέπει να είναι σχετικά αδιάβροχος. Είναι οι συνθήκες που το υπαγορεύουν. Πλέον όλοι οι αξιοπρεπείς ορειβατικοί χάρτες είναι από σχετικά αδιάβροχο χαρτί. Παλαιότερα, τους καλούς, τους έφτιαχναν από μετάξι, ή στη φτηνή εκδοχή απλά τους έβαζαν μέσα σε κερωμένη θήκη, και αργότερα σε νάυλον διάφανη.

Υπόψη, το να ντύσεις τον χάρτη με διάφανο αυτοκόλλητο θα είναι ότι χειρότερο μπορείς να κάνεις για αυτό σου το πολύτιμο εργαλείο.

Και κάτι ακόμη. Το βράδυ διαβάζουμε τον χάρτη με κόκκινο φως. Για αυτό (ένας από τους λόγους) πολλοί φακοί για ύπαιθρο έχουν και τέτοια επιλογή. Στην ανάγκη, βάζουμε μπροστά ένα λεπτό ύφασμα, ή τα δάχτυλά μας. Ο λόγος είναι οτι το δυνατό λευκό φως, όταν αντανακλά τη νύχτα σε μια επιφάνεια τόσο κοντά στο πρόσωπο μας, καταστρέφει προσωρινά τη "νυχτερινή όραση", και χρειάζονται περίπου 15 έως 30 λεπτά για να αποκατασταθεί πάλι.

Άλλοι πάλι, λένε οτι καλύτερο είναι το γαλαζοπράσινο φως, διότι έτσι έδειξαν μεταγενέστερες έρευνες εδώ και χρόνια. Η αντίστοιχη βιομηχανία, όμως, ακολουθεί ακόμη την πρακτική του κόκκινου.
Πάντως, υπόψη, οποιοδήποτε φως εκτός από το λευκό τη νύχτα, κρύβει οτιδήποτε είναι τυπωμένο ή γραμμένο σε ίδιο, ή περίπου ίδιο, με το φως χρώμα. Προσωπικά, χωρίς να θεωρώ οτι αυτό είναι το τέλειο, διαβάζω τον χάρτη με λευκό φως που έχω κατεβάσει την ένταση του με διάφορους τρόπους. Όμως χρησιμοποιώ το κόκκινο όταν στεκόμαστε στο μονοπάτι για να μιλήσουμε, ή σε δουλειές στη διανυκτέρευση, ή μέσα στη σκηνή.

Μια και είπαμε για το χρώμα και την ένταση στο φως που διαβάζουμε τη νύχτα, να πούμε πως καλύτερα διαβάζεται (με οποιοδήποτε χρώμα στο φως) ότι είναι τυπωμένο μαύρο, ή σημειώσεις που έγιναν με μαύρο.

Μιλώντας για σημειώσεις (το ένα θέμα, μας φέρνει στο άλλο) καλύτερο είναι το μαύρο μολύβι αντί για μαύρο στυλό. Ένα μολύβι γράφει σε όλες τις θερμοκρασίες, δεν σβήνει με τον καιρό ή αν βραχούν οι σημειώσεις, γράφει σε όλα τα υψόμετρα, δεν χαλάει στο ψύχος ή τη ζέστη, δεν λερώνει στις τσέπες μας ή στο σακίδιο, το φτιάχνουμε στο μέγεθος που θέλουμε, και εφόσον είναι αρκετά μαλακό - δηλ με βαθμό σκληρότητας από HB (μέτριο) έως 8B (υπερβολικά μαλακό και μουτζουρώνει παντού) ανάλογα το χαρτί που θα γράφουμε - γράφει ακόμη και με υγρασία.

Μέτρηση αποστάσεων, κλίμακες, και άλλα

    Στον χάρτη, είπαμε στην αρχή, οτι το πρώτο που κοιτάμε είναι η κλίμακα.
    Η κλίμακα 1:25.000 θεωρείται η καλύτερη για τα σπορ εδάφους.
    Η κλίμακα 1:50.000 είναι επίσης καλή, ανάλογα την περίπτωση.
    Ενώ σε κλίμακες από 1:100.000 και μετά, οι χάρτες βοηθούν μόνο σε ιπτάμενα ή μηχανοκίνητα μέσα, ή στη θάλασσα, ή σαν "επιτελικοί" χάρτες σε ομάδες έρευνας και διάσωσης, ή για μια γενική πρώτη μελέτη σε επίπεδο οργάνωσης μεγάλων αποστολών.

    Και τέλοσπαντων, τι σημαίνει αυτό το "1:25.000";
    Πολύ απλά σημαίνει οτι μια απόσταση ή γραμμή στον χάρτη θα είναι 25.000 φορές μεγαλύτερη στο έδαφος. Πχ στον χάρτη μια γραμμή ή απόσταση που έχει μήκος 1 εκατοστό, αν πάμε να μετρήσουμε την ίδια στο έδαφος, θα είναι 25.000 x 1 εκατοστό = 25.000 εκατοστά, δηλαδή 250 μέτρα.

    Και πως μετράμε μια απόσταση πάνω στον χάρτη;
"Παίρνεις ένα χάρακα και τη μετράς!", αποκρίνεται ο βιαστικός στην αίθουσα.

    Όμως, ξέχασε κάτι βασικό, συνήθως δεν μετράμε στο γραφείο ή στο σχολικό θρανίο, αλλά συνήθως είμαστε στο πεδίο. Στα βουνά και τους λόγγους. Αλλά ακόμη και στο καταφύγιο, θα έπρεπε να έχουμε φέρει μαζί μας χάρακα, γιατί όχι και μοιρογνωμόνιο.

    Αντί για μοιρογνωμόνιο λοιπόν χρησιμοποιούμε την πυξίδα. Τόσο δεξιά είναι το Α, τόσο δεξιά είναι το Β, Α μείον Β ίσον η γωνία μεταξύ τους. Καλό ε;

     Αντί για χάρακα χρησιμοποιούμε ένα κολπάκι, που είναι και πολύ καλύτερο από το αν είχαμε μαζί μας χάρακα για μετρήσεις. Χρησιμοποιούμε την ευθύγραμμη πλευρά ενός χαρτιού, ή ακόμη και την άκρη του χαρτιού του χάρτη. Πως;
     Βάζουμε στην πλευρά του χαρτιού ένα σημαδάκι σαν αρχή, ή για αρχή θεωρούμε τη γωνία του χαρτιού. Ταυτίζουμε το σημαδάκι, ή τη γωνία του χαρτιού, με την αρχή της απόστασης που θέλουμε να μετρήσουμε στον χάρτη, ευθυγραμμίζουμε την πλευρά του χαρτιού με την υπόλοιπη απόσταση και βάζουμε στην πλευρά του χαρτιού ένα ακόμη σημαδάκι στο τέλος της απόστασης. Στη συνέχεια πάμε στην κλίμακα που έχει ο χάρτης, κάπου στο περιθώριο, και μετράμε την απόσταση από το ένα σημαδάκι στο άλλο, παίρνοντας έτσι και αυτόματα το αποτέλεσμα σε μέτρα αντί να υπολογίζουμε όπως θα κάναμε με τον χάρακα.

Ένα ακόμη καλό, με την παραπάνω πρακτική μέθοδο, είναι ότι (1) έτσι αποκλείουμε λάθη στον υπολογισμό, και επίσης, (2) αποκλείουμε την περίπτωση λάθους ακόμη και αν καταλάβαμε λάθος την κλίμακα του χάρτη κάτι που συμβαίνει συχνά με χάρτες που βρήκαμε ή συναντήσαμε περιστασιακά - για παράδειγμα σε ένα καταφύγιο ή σε μια πινακίδα ή κάποιον χάρτη που μας δείχνει ένας περαστικός.

     Το πράγμα γίνεται ακόμη καλύτερο. Πως μετράμε με ακρίβεια στον χάρτη την απόσταση της διαδρομής ενός μονοπατιού το οποίο, όπως όλα τα μονοπάτια, ελίσσεται δεξιά αριστερά;
Μετράμε με τον ίδιο τρόπο, όπως παραπάνω, το πρώτο ευθύγραμμο τμήμα του μονοπατιού, ακόμη και αν είναι μόνο μερικά χιλιοστά. Στη συνέχεια, θεωρούμε το δεύτερο σημαδάκι ότι είναι η αρχή για το επόμενο έστω και μικρό, ευθύγραμμο τμήμα του μονοπατιού. Έτσι σημειώνοντας διαδοχικά, πρώτο κομμάτι, κολλητά το δεύτερο κομμάτι, κοκ, μας προκύπτει στην πλευρά του χαρτιού ένα συνολικό ευθύγραμμο τμήμα, από το πρώτο σημαδάκι έως το τελευταίο. Παρακάτω καταλάβατε ήδη τι κάνουμε, όπως μετρήσαμε πριν την απλή ευθεία. Πάμε στην κλίμακα που έχει ο χάρτης, κάπου στο περιθώριο, και μετράμε την απόσταση από το πρώτο σημαδάκι μέχρι το τελευταίο παίρνοντας αμέσως το αποτέλεσμα σε μέτρα, αντί να υπολογίζουμε, όπως θα κάναμε με τον χάρακα.

Μέτρηση γωνίας με την πυξίδα

Προσοχή. Η πυξίδα δεν πρέπει να φυλάσσεται μαζί με πιστωτικές κάρτες, φλασάκια, ηλεκτρονικές συσκευές. Μπορεί να χαλάσει μόνο η πυξίδα, ή και όλα τα παραπάνω.

Η πυξίδα είπαμε ότι δείχνει πάντα την κατεύθυνση του Μαγνητικού Βορρά.

Μπορούμε έτσι να μετρήσουμε μια οριζόντια γωνία, είτε μεταξύ του Μαγνητικού Βορρά και ενός σημείου, είτε μεταξύ δύο σημείων.

Καταρχήν κρατάμε την πυξίδα οριζόντια, μακριά από ηλεκτρικές συσκευές, καλώδια, μεταλλικά αντικείμενα, κλπ. Στη συνέχεια επιθεωρούμε την πυξίδα, ότι δεν έχει κάποιο εμφανές σημείο ταλαιπωρίας και οτι η βελόνα κινείται ελεύθερα.

Σωστή οριζοντίωση της πυξίδας θεωρείται όταν η βελόνα σε όλο της το μήκος και πλάτος απέχει το ίδιο, δηλαδή ομοιόμορφα, από τη διάφανη επιφάνεια (γυάλινη ή πλαστική) που είναι πάνω από τη βελόνα, και ούτε ακουμπάει σε αυτή.

Οριζόντια γωνία μεταξύ του Μαγνητικού Βορά και ενός σημείου ή κατεύθυνσης.

Αφού λοιπόν η βελόνα δείχνει πάντα την κατεύθυνση του Μαγνητικού Βορρά, εμείς στρίβουμε οριζόντια το σώμα της πυξίδας τόσο ώστε να "σκοπεύει" το σημείο που θέλουμε να μετρήσουμε. Ανάλογα την πυξίδα το σκόπευτρο θα είναι ένα βέλος, μια γραμμή, μια οπή, ή κάτι τέτοιο. Διαβάζουμε την ένδειξη της πυξίδας τη στιγμή που σκοπεύουμε αυτό που μας ενδιαφέρει.

Οριζόντια γωνία μεταξύ δύο σημείων.

Είναι πολύ απλό. Είναι ας πούμε δύο σημεία, Α και Β, και θέλουμε την οριζόντια γωνία μεταξύ τους. Βρίσκουμε την οριζόντια γωνία μεταξύ του Μαγνητικού Βορρά και του σημείου Α, όπως είπαμε πιο πάνω. Μετά βρίσκουμε την οριζόντια γωνία μεταξύ του Μαγνητικού Βορρά και του σημείου Β. Στη συνέχεια, συνυπολογίζοντας τις δύο αυτές γωνίες με πρόσθεση ή αφαίρεση, ανάλογα τη θέση του Βορρά σε σχέση με αυτά τα δύο σημεία, βρίσκουμε την οριζόντια γωνία μεταξύ του σημείου Α και του σημείου Β.

Ισοϋψείς καμπύλες, ισοδιάσταση

Πάμε στα αλαντικά και ζητάμε μερικές φέτες ζαμπόν. Ο πωλητής τι κάνει; Παίρνει το ζαμπόν, το βάζει στο ειδικό μηχάνημα, και αρχίζει να κόβει ισόπαχες φέτες. Ας πούμε τώρα ότι ο όγκος του ζαμπόν έχει ακανόνιστο σχήμα, τι θα γίνει; Οι φέτες θα έχουν η καθε μία διαφορετική έκταση ίσως, αλλά το πάχος θα είναι σε όλες το ίδιο.

Έτσι ακριβώς γίνεται και στη χαρτογραφία για να φανεί το ακριβές ανάγλυφο του εδάφους σε ένα χάρτη, ενώ ταυτόχρονα ο χάρτης μας δείχνει το έδαφος σε κάτοψη, δηλαδή όπως το κοιτάμε από ψηλά προς τα κάτω. Ενώ λοιπόν οι κανονικοί χάρτες, έτσι όπως "κοιτάμε" από πάνω προς τα κάτω, μας δείχνουν το έδαφος πάντα επίπεδο, οι "ανάγλυφοι" χάρτες έχουν ένα ακόμη στοιχείο. Τις ισοϋψείς ή υψομετρικές καμπύλες.

Οι ισοϋψείς ή υψομετρικές καμπύλες είναι οι γραμμές πάνω στις οποίες θα έκοβε εκείνο το μηχάνημα αν θέλαμε να κόψουμε τα βουνά σε οριζόντιες φέτες ίδιου πάχους (ή σε αυτή την περίπτωση, σαν να λέμε ίδιου ύψους), τη μια πάνω στην άλλη. Πρώτη φέτα στη βάση, μετά η δεύτερη φέτα πιο πάνω, κλπ, το δε ύψος κάθε φέτας είναι το ίδιο - αυτό το ύψος ίσων "κοπών" σε έναν χάρτη το λέμε ισοδιάσταση.

Ας πουμε ότι σε ένα χάρτη έχουμε ορίσει τις ισοϋψεις καμπύλες να είναι ανα 10μ ύψους - δηλ η ισοδιάσταση σε αυτόν τον χάρτη καθορίστηκε να είναι 10μ. Αυτό σημαίνει οτι σχεδιάσαμε το βουνό, στον χάρτη, με γραμμές που δείχνουν τις οριζόντιες φέτες πάχους 10μ αν θα το κόβαμε. Η πρώτη γραμμή πάει γύρω-γύρω στο βουνό, ας πούμε, στη βάση που είναι 0 μέτρα υψόμετρο. Η δεύτερη γραμμή πάει γύρω-γύρω στο βουνό στα 10 μέτρα υψόμετρο. Η τρίτη γραμμή είναι 10μ πιο πάνω από την πρώτη, και συνολικά στα 20μ υψόμετρο, κλπ κλπ. Στην πράξη, βέβαια, η πρώτη χαμηλότερη γραμμή θα είναι σε κάποιο μεγαλύτερο υψόμετρο, αφού σπάνια τα βουνά ξεκινούν να ορθώνονται κατευθείαν από το επίπεδο της θάλασσας (το υψόμετρο "0").

Αυτός λοιπόν είναι ο ακριβέστερος τρόπος να φαίνεται στον παρατηρητή του χάρτη το πως είναι "πλασμένο" το έδαφος. Είναι ανηφορικό; είναι και απότομο; είναι τελείως επίπεδο; άρα εκείνη η καμπή του δρόμου, που βλέπουμε στον χάρτη, είναι σε κάμπο ή σε βουνό;

Άρα ένα μονοπάτι που διαδοχικά περνάει από αυτές τις καμπύλες, και δεν πάει παράλληλα με αυτές, καταλαβαίνουμε οτι δεν είναι οριζόντιο αλλά ανηφορικό προς τα εκεί που βρίσκεται η επόμενη καμπύλη προς τα πάνω (δηλ το περίγραμμα της επόμενης οριζόντιας "φέτας"), και κατηφορικό προς τα εκεί που βρίσκεται η επόμενη καμπύλη προς τα κάτω.

Οι ισοϋψεις καμπύλες λοιπόν, οι οριζόντιες "φέτες", είναι ίδιου πάχους, δηλαδή ύψους.

Αν σε κάποιο σημείο οι διαδοχικές καμπύλες είναι όλο και περισσότερο κοντά η μία με την άλλη, καταλαβαίνουμε οτι εκεί το έδαφος γίνεται πιο απότομο. Αντίστροφα, αν οι διαδοχικές καμπύλες είναι όλο και πιο αραιές μεταξύ τους καταλαβαίνουμε οτι εκεί το έδαφος έχει μικρότερη κλίση, δηλ πλησιάζει περισσότερο προς το οριζόντιο.

Τι υψομετρική διαφορά έχει μια καμπύλη από την προηγούμενη της; Άρα πόση είναι η ισοδιάσταση που χρησιμοποιείται μεταξύ τους;

Το "πόσο" είναι το ίδιο σε όλες τις καμπύλες ενός χάρτη, αλλά δεν είναι το ίδιο σε κάθε χάρτη, είναι ανάλογα πως το όρισε κάθε συντάκτης. Συνήθως σε κάποιους χάρτες 1:25.000 μια ισοϋψή καμπύλη εκφράζει υψομετρική διαφορά 10μ από την προηγούμενη, άρα η ισοδιάσταση σε αυτόν τον χάρτη είναι 10μ, ενώ σε κάποιους άλλους 1:25.000 οι καμπύλες είναι ανα 20μ υψομετρικής διαφοράς άρα η ισοδιάσταση είναι 20μ. Το πόσο είναι ακριβώς η ισοδιάσταση που χρησιμοποιείται, το μαθαίνουμε είτε από τις σημειώσεις του χάρτη είτε εντοπίζοντας δύο ισοϋψείς καμπύλες που αντιπροσωπεύουν κάποια εκατοντάδα (900, 1.100, κλπ), γιατί σε αυτές έχει σημειωθεί και αριθμητική αναγραφή του ύψους στο οποίο βρίσκονται. Στη συνέχεια βλέπουμε ανάμεσα σε αυτές τις δύο, πόσες άλλες καμπύλες περιέχονται, άρα διαιρώντας καταλαβαίνουμε πόσα μέτρα υψομετρικής διαφοράς εκφράζει κάθε καμπύλη.

Πχ βλέπουμε την καμπύλη των 1.100μ ύψους και την καμπύλη των 1.200μ ύψους, ενώ ανάμεσα τους υπάρχουν ακόμη 9 καμπύλες. Αυτό σημαίνει οτι κάθε ισοϋψής καμπύλη, σε αυτόν τον χάρτη, εκφράζει υψομετρική διαφορά 10μ άρα και ότι ο χάρτης αυτός έχει την ισοδιάσταση στα 10μ.

Εκτός από την εμπειρική ανάγνωση, "με το μάτι", ενός χάρτη με ισοϋψείς καμπύλες, μπορούμε να κάνουμε και μετρήσεις πάνω σε αυτές.

Ας πούμε, μπορούμε να μετρήσουμε αν το σημείο Β θα φαίνεται από το σημείο Α ή θα εμποδίζει την παρατήρηση κάποια πλαγιά βουνού ή ορεινός όγκος που παρεμβάλεται ανάμεσα. Επίσης, μπορούμε να δούμε απλά το υψόμετρο ενός σημείου ή και να μετρήσουμε την κλίση μιας γραμμής ή την κλίση ενός μονοπατιού, ή να σχεδιάσουμε το προφίλ (την πλάγια όψη) της διαδρομής, κλπ. Λεπτομέρειες για το πως κάνουμε τέτοιες μετρήσεις θα δούμε σε μελλοντικό άρθρο.

Άσκηση. Παράδειγμα ισοϋψών στην Πάρνηθα. Μελετήστε από που θα ανεβαίνατε πιο εύκολα στην κορυφή Κυρά αν δεν υπήρχαν μονοπάτια.

Εντοπισμός θέσης

Αφού παιδεύτηκες τόσο, φτάσαμε επιτέλους στον λόγο που μάλλον ξεκίνησες να διαβάζεις αυτό το άρθρο. Όμως κάποια πράγματα στη ζωή μαθαίνονται σταδιακά, μετά από κάποια άλλα.

Έχω χάρτη, έμαθα διάφορα, ωραία, και τώρα που βρίσκομαι;

Οι τρόποι να το βρείς είναι πολλοί. Αλλά πριν το βρείς πρέπει να κάνεις ένα πράγμα, πρώτο και απαραίτητο. Προσανατόλισε τον χάρτη.

Προσανατολισμός χάρτη. Κράτα τον χάρτη οριζόντιο μπροστά σου, διπλωμένο κατάλληλα για την περίσταση, και γυρισμένο έτσι ώστε να μπορείς να διαβάζεις ότι γράφει. Τώρα γύρνα μαζί με τον χάρτη τόσο ώστε ο Βορράς του χάρτη να έρθει στην ίδια κατεύθυνση με τον Βορρά της Γης. Όσο περισσότερο ταυτίσεις αυτά τα δύο, τόσο καλύτερα θα εντοπίσεις τη θέση σου και τόσο λιγότερο θα παιδευτείς.

Το καλύτερο είναι να βάλεις την πυξίδα επάνω στον χάρτη και να ταυτίσεις τον Βορρά του χάρτη με τον Βορρά που δείχνει η πυξίδα.

Εδώ να θυμίσω αυτά που λέγαμε, οτι ο πραγματικός Βορράς με τον Μαγνητικό Βορρά (πυξίδα) έχουν διαφορά. Η διαφορά αυτή σπάνια μας δημιουργεί πρόβλημα, στις δικές μας ανάγκες στο βουνό, και δεν την υπολογίζουμε. Επίσης, αν έχεις καλό χάρτη, θα έχει σημειωμένο και τον Μαγνητικό Βορρά, άρα θα μπορέσεις να κάνεις ακόμη καλύτερη ταύτιση. Στη θεωρία, όμως, πάλι ο Μαγνητικός Βορράς του χάρτη θα έχει μια μικρή διαφορά από τον Μαγνητικό Βορρά της πυξίδας, ανάλογη με τα έτη που πέρασαν από την κατασκευή του χάρτη, γιατί ο Μαγνητικός Βορράς μετακινείται, αλλά στην πράξη, στις δικές μας ανάγκες, δεν μας ενδιαφέρει αυτός ο πρόσθετος υπολογισμός εκτός και είναι χάρτης από την εποχή του Κολοκοτρώνη, ή, πρόκειται για πολύ μεγάλες αποστάσεις, για παράδειγμα πάνω από 10χλμ ευθείας παρατήρησης, και με απαιτούμενη ακρίβεια δεξιά-αριστερά κάτω από 100-200μ.

Εντοπισμός θέσης, μέθοδος ένα

Τριγωνισμός

Είναι η πιο τυπική μέθοδος, αλλά στην πράξη έχει ένα βασικό πρόβλημα. Πρέπει να καταλαβαίνεις ποιά είναι τα σημεία του εδάφους που βλέπεις στον ορίζοντα, και να μπορείς να τα αναγνωρίσεις στον χάρτη. Αν μπορείς να το κάνεις, βρήκες το που είσαι. Πως;

Επιλέγεις δύο σημεία στο τοπίο, κορυφές, κατασκευές, οτιδήποτε, τα οποία μπορείς να αναγνωρίσεις και στον χάρτη. Είναι πχ το σημείο Α, και το σημείο Β.

Περίπτωση ένα. Ο γρήγορος τρόπος.

Θυμήσου οτι πρώτα έχουμε προσανατολίσει τον χάρτη. Χάραξε στον χάρτη μια ευθεία από το σημείο Α, προς την κατεύθυνση του Α στο έδαφος, κάνε το ίδιο για το σημείο Β. Δες που συναντιούνται αυτές οι ευθείες στον χάρτη, εκεί περίπου βρίσκεσαι. Για επιβεβαίωση και ακριβέστερο εντοπισμό, αφού βρήκες που περίπου είσαι, στη συνέχεια κοίτα γύρω σου να αναγνωρίσεις και άλλα σημεία πιο κοντά.

Περίπτωση δύο. Ο ακριβής τρόπος.

- Από τη θέση που βρίσκεσαι, μέτρα σε μοίρες τη γωνία από τον Βορρά του σημείου Α στο έδαφος, επανέλαβε για το σημείο Β.

- Ξάπλωσε την πυξίδα πάνω στον ήδη προσανατολισμένο και οριζόντιο χάρτη.

- Στρίψε την πυξίδα τόσο ώστε να έρθει στη μέτρηση που πήρες πριν για το σημείο Α στο έδαφος.

- Μετακίνησε την πυξίδα πάνω στον χάρτη, χωρίς να χαλάσεις την ένδειξη της, τόσο ώστε το ευθύγραμμο πλευρό της πυξίδας να διέρχεται από το σημείο Α στον χάρτη (του "προσανατολισμένου" χάρτη, θυμίζω πάλι).

- Χάραξε μια ευθεία από το σημείο Α στον χάρτη, χρησιμοποιώντας το ευθύγραμμο πλευρό του σώματος της πυξίδας (έχουν όλες τέτοιο πλευρό, εκτός από κάτι μικρές για μπρελόκ).

- Επανέλαβε την ίδια διαδικασία για το σημείο Β στον χάρτη.

Βρίσκεσαι εκεί που συναντιούνται, τέμνονται, αυτές οι δύο ευθείες στον χάρτη.

Στη φωτο, αντί Α και Β για τα σημεία, χρησιμοποιούνται τα λατινικά B και C αντίστοιχα

Σημειώσεις.

> Η περίπτωση δύο, όμως λίγο διαφορετική από ότι την περιγράφουμε εδώ με πρακτικό σκοπό, χρησιμοποιείται και στις μετρήσεις εντοπισμού ακριβείας.

> Μην ξεχνάμε ότι, όπως λέγαμε παραπάνω, για πρακτικούς λόγους εφόσον οι πεζοπορικές ανάγκες δεν απαιτούν επιστημονική ακρίβεια, δεν έχουμε λάβει υπόψη μας την απόκλιση μεταξύ μαγνητικού βορρά (πυξίδα) και πραγματικού βορρά (χάρτης). Όπως επίσης δεν κάναμε τον υπολογισμό, στην περίπτωση που ο χάρτης περιλαμβάνει την ένδειξη και του μαγνητικού βορρά, της απόκλισης του μαγνητικού βορρά του χάρτη από τον μαγνητικό βορρά της πυξίδας ανάλογα με τα έτη που πέρασαν από την κατασκευή του χάρτη.

Αυτές οι γωνιακές αποκλίσεις συνολικά, στη χειρότερη περίπτωση, ενδεικτικά σε 5χλμ απόσταση παρατήρησης δεν δημιουργούν σφάλμα μεγαλύτερο από 150-200μ, δεξιά ή αριστερά από την ευθεία παρατήρησης. Για παράδειγμα αντίληψης αποστάσεων, η ευθεία απόσταση από τον Μύτικα του Ολύμπου μέχρι το καταφύγιο Σπήλιος Αγαπητός είναι 1.4χλμ, η δε ευθεία απόσταση από την ψηλότερη κορυφή της Πάρνηθας, την Καραβόλα, μέχρι την κεντρική πλατεία στους Θρακομακεδόνες είναι 6.1χλμ.

Εντοπισμός θέσης, μέθοδος δύο

Πολικές συντεταγμένες

Περίπτωση ένα. Βρες στον χάρτη ένα σημείο το οποίο μπορείς να αναγνωρίσεις με σιγουριά, ή από το οποίο πέρασες πριν. Θυμήσου τώρα προς τα που πήγες μετά από εκείνο το σημείο - και σε αυτό βοηθούν ακόμη περισσότερο οι χάρτες με ισοϋψείς που λέγαμε παραπάνω - και για πόσο. Τώρα αφού εντόπισες που περίπου είσαι στον χάρτη, κοίτα γύρω σου. Τι βλέπεις; Βρες το ίδιο και στον χάρτη.

Περίπτωση δύο. Το να κοιτάς τις κορυφές γύρω σου, όταν έχεις χαθεί, δεν βοηθάει πολύ. Όμως, αν υπάρχει κάποια δεσπόζουσα κορυφή την οποία αναγνωρίζεις με σιγουριά (πχ η Στεφάνη στον Όλυμπο), ή πολύ χαρακτηριστική διαμόρφωση του εδάφους, ή κάποιο κτίσμα ή άλλο χαρακτηριστικό, μπορείς να βρείς ικανοποιητικά στο περίπου που είσαι.

Πρώτα δες η κορυφή ή το σημείο εκείνο πόσο δεξιά ή αριστερά είναι από τον Βορρά. Αν έχεις πυξίδα μπορείς να μετρήσεις με ακρίβεια (κατεύθυνση). Κάνε μια εκτίμηση απόστασης σε ευθεία, πόσο απέχεις το περισσότερο και πόσο απέχεις το λιγότερο, κράτα τον μέσο όρο (απόσταση).

Τώρα βρες στον (προσανατολισμένο!) χάρτη την κορυφή ή το χαρακτηριστικό σημείο, χάραξε μια ευθεία που να περνά από πάνω στην ανάποδη κατεύθυνση, με το μάτι ή την πυξίδα, και μέτρα επί της ευθείας - μάθαμε σε προηγούμενες ενότητες το πως - την απόσταση που υπολόγισες, από το σημείο προς τα πίσω.

Περίπτωση τρία. Περίπου όπως στην περίπτωση δύο, βρες ένα σημείο μακριά που αναγνωρίζεις και στον χάρτη, και δες αν μπορείς να αναγνωρίσεις στον χάρτη ακόμη ένα σημείο που βλέπεις στην ευθεία στο έδαφος ανάμεσα σε σένα και το αναγνωρισμένο σημείο. Με τον τρόπο αυτό, ειδικά όταν δεν έχεις πυξίδα, έχεις καλύτερη εκτίμηση της "κατεύθυνσης". Πρόσθεσε και την εκτίμηση της "απόστασης", που είπαμε στην περίπτωση δύο, και θα έχεις ένα πρακτικά ικανοποιητικό αποτέλεσμα.

Σημείωση. Οι περιπτώσεις της μεθόδου "δύο", είναι ακόμη πιο καλές και ακριβείς αν ήδη βρίσκεσαι πάνω σε κάποια γραμμή, πχ κορυφογραμμή, δρόμο, μονοπάτι, ρέμα, ρυάκι, κλπ. Άρα συμπληρώνεις την εκτίμηση ή τη μέτρηση σου κοιτώντας στον χάρτη που συναντάται, η ευθεία της κατεύθυνσης που υπολόγισες, με τη "γραμμή" (κορυφογραμμή, δρόμο, μονοπάτι, ρέμα, ρυάκι, κλπ) πάνω στην οποία βρίσκεσαι.

Εντοπισμός θέσης, μέθοδος τρία

Κοίτα γύρω σου για "γραμμές" και "σημεία" που έχουν σχέση με νερό

Όσον αφορά την πρακτική χρήση, είναι η καλύτερη μέθοδος από όλες. Ακτές σε θάλασσες ή λίμνες, ποτάμια, ρέματα, ρυάκια, χαράδρες, πηγάδια, δεξαμενές, στέρνες, κανάλια. Μια χαράδρα μπορεί να μην έχει νερό, αλλά σίγουρα κάποτε σχηματίστηκε από νερό. Οι "γραμμές" είναι πιο σίγουρες από τα "σημεία", και επιπλέον, αν έχουν ή είχαν σχέση με νερό είναι από τα πιο σίγουρα στοιχεία για να βρείς εύκολα και γρήγορα που βρίσκεσαι.

Μπορείς να δεις μακριά; Κοίτα πρώτα αν βλέπεις κάποια ακτή ή μεγάλο ποτάμι.

Εκεί που είσαι δεν βλέπεις μακριά; Θυμήσου αν είδες κάποιο στοιχείο σχετικό με νερό εκεί που πέρασες πριν. Στην ανάγκη ανέβα κάπου ψηλότερα για να βλέπεις πιο μακριά, εντόπισε κυρίως στοιχεία σχετικά με νερό, ή έστω στην ανάγκη, διαμορφωμένα από το νερό.

Τώρα, βρες τα ίδια στοιχεία και στον προσανατολισμένο χάρτη. Ότι έχει σχέση με το νερό έχει πολύ χαρακτηριστικά στοιχεία, στροφές, γωνίες, ευθείες, τέτοια που αμέσως θα εντοπίσεις τη θέση σου στον χάρτη σε σχέση με αυτά.

Εδώ να πούμε κάτι σχετικό με καταστάσεις επιβίωσης.

Είσαι χαμένος, πεινασμένος, διψασμένος, και προσπαθείς να βρείς οτιδήποτε σε οδηγήσει κάπου καλύτερα; Προσπάθησε να ακολουθήσεις γραμμές νερού, στην ίδια κατεύθυνση με τη ροή. Μείνε για λίγο ακίνητος και κοίτα μακριά και γύρω σου τη γενική διαμόρφωση του τοπίου από το νερό. Οι κοίτες δεν είναι οτι καλύτερο για όδευση, και πολύ χειρότερα στα βουνά, αλλά σίγουρα θα βρείς αντίστοιχες οδεύσεις σε μεγαλύτερο υψόμετρο που έγιναν από ζώα ή ανθρώπους.

Ο πολιτισμός και οι άνθρωποι, ή έστω οι καλύτερες συνθήκες, βρίσκονται προς τα εκεί που σου δείχνει το νερό.

______

GPS για πεζοπορία στο βουνό, στο κινητό

Pages

Χάρτης και πυξίδα