3 Φεβ 2019 Ανανέωση Φεβρουάριος 2019
Savvas Hiker 
Η χρήση μερικών διαδρομών από καινούριους πεζοπόρους εκτός οργανωμένων δραστηριοτήτων, οι οποίοι δεν είχαν πριν μια έστω μικρή επαφή με τα βουνά πχ οι μικρές ηλικίες, απαιτεί να επισημανθούν κάποια θέματα παρόλο που θεωρούνται "αυτονόητα".
[.] Έστω και μόνο 300μ διαδρομής, είναι καταρχήν μια απόσταση που διανύεται σε ένα βουνό, με ότι αυτό συνεπάγεται ανάλογα την ώρα, το φως, τον καιρό, την κατάσταση του εδάφους, και άλλες συνθήκες. Όλα αυτά στο ορεινό περιβάλλον μπορούν να μεταβάλλονται, κυριολεκτικά, μέσα σε λεπτά της ώρας.
[.] Σε μια ανάγκη, οποιαδήποτε οργανωμένη βοήθεια στην καλύτερη περίπτωση απέχει τουλάχιστον 2ω από τη στιγμή ενός ατυχούς συμβάντος, με την οριστική φροντίδα ή διακομιδή να απαιτεί κατ'ελάχιστον 1ω ακόμη. Τρείς ώρες ελάχιστος χρόνος, εφόσον είμαστε τυχεροί και εφόσον πάνε όλα "ρολόι", θα είναι ένας εφιάλτης και μάλιστα σε ένα αφιλόξενο περιβάλλον όπως το ορεινό. Υπόψη επίσης ότι, στα βουνά, είναι σύνηθες να μην υπάρχει σήμα κινητής τηλεφωνίας.
Λέγοντας "ατυχές συμβάν", τα πάντα είναι εντελώς διαφορετικά. Για παράδειγμα, στην πόλη για ένα απλό διάστρεμα θα έρθει κάποιος φίλος με αυτοκίνητο δίπλα μας στο οποίο θα ανέβουμε, ή θα πάρουμε ένα ταξί. Σε ένα ορεινό μονοπάτι, ακόμη και αυτό το πολύ απλό περιστατικό, σημαίνει ότι θα ακινητοποιηθούμε σε βαθμό που θα χρειαστεί ολόκληρη ομάδα ανθρώπων για να μας μεταφέρει, ακόμη και για μερικές εκατοντάδες μέτρα (η ιδανική περίπτωση) μέχρι τον πλησιέστερο δρόμο. Με διάφορες συνθήκες στην επιφάνεια και το είδος του μονοπατιού, τις απαιτήσεις του εδάφους από και προς την πλησιέστερη πρόσβαση, τις συνθήκες φωτισμού, τις συνθήκες καιρού που επηρεάζουν τόσο την πρόσβαση της βοήθειας ή τη διακομιδή όσο και τη δική μας δυνατότητα για πολύωρη καθήλωση σε αυτές, όπως και τις συνθήκες ή δυνατότητες επικοινωνίας ή συνεχούς επικοινωνίας (ασύρματος; τηλέφωνο; σήμα; μπαταρία;).
[.] Όταν στο βουνό αναφέρουμε τη λέξη "καιρός", εννοούμε και τον άνεμο, ένταση, ριπές, κατεύθυνση, και την ατμοσφαιρική υγρασία (η οποία δημιουργεί διάφορες καταστάσεις σε σωματική δραστηριότητα), και το υπολοιπόμενο φως ανάλογα την ώρα της συγκεκριμένης ημέρας, και την ορατότητα λόγω νέφους ή ομίχλης. Για παράδειγμα, είναι εντελώς διαφορετική μια βροχή με ελάχιστη ένταση ανέμου, παντελώς διαφορετική μια βροχή με υψηλή ένταση ανέμου, και διαφορετική σε ανάγκες και αντιμετώπιση αν είμαστε στο σκοτάδι. Επίσης, θα μας χτυπάει από πίσω; από μπροστά; ή από το πλάι;
[.] Ο καιρός επίσης, και ο προηγούμενος και ο παρών και ο επόμενος, έχει άμεση σχέση με την τρέχουσα κατάσταση του εδάφους όπως και με την εξέλιξη της στη διάρκεια της δραστηριότητας μας.
[.] Στη μελέτη του καιρού, περιλαμβάνουμε και τις ώρες ανατολής και δύσης ηλίου. Το σκοτάδι, στο δικό μας γεωγραφικό πλάτος, είναι περίπου μισή ώρα μετά τη δύση μέχρι περίπου μισή ώρα πριν την ανατολή.
[.] Ακόμη και με τους καλύτερους φακούς τη νύχτα η σημαντική διαφορά είναι, όπως η διαφορά νύχτας και ημέρας, στο αν ένα άγνωστο σε εμάς μονοπάτι έχει πλήρη και κατάλληλη σήμανση για νύχτα ή όχι. Σε πολλά μονοπάτια που δεν έχουν σήμανση, ή κατάλληλη σήμανση, υπάρχουν σημεία στη διαδρομή στα οποία δεν βοηθάει ακόμη και ένας δυνατός φακός. Περίπου το 95% των μονοπατιών στην Πάρνηθα δεν έχουν σήμανση κατάλληλη για νύχτα ή ομίχλη ή χιόνι, ή αν κάπου είναι τέτοια, λίγο μετά θα αλλάζει ποιότητα ή ποιότητα τοποθέτησης ή θα αραιώνει σε κρίσιμο βαθμό ή θα έχει καταστραφεί ή θα διακόπτεται, θέματα τα οποία με ένα φακό στο σκοτάδι σε ένα άγριο βουνό είναι εξαιρετικά δύσκολες περιπτώσεις.
[.] Η ομίχλη, σε ένα μονοπάτι, ακόμη και την ημέρα μπορεί να κρύβει τις κρίσιμες διακλαδώσεις όπως και τις "παγίδες". Δεν ξεχνάμε ποτέ ότι δεν βρισκόμαστε σε αστικό περιβάλλον όπου θα ρωτάγαμε τους περαστικούς, οι δε λιγοστοί που ίσως (και αν) συναντήσουμε, μπορεί να μας δώσουν ελλιπείς ή λάθος οδηγίες ανάλογα πόσο μπορέσαμε να καταλάβουν ποιος είναι ο σκοπός μας και πόσα γνωρίζουμε για αυτόν.
Έχω πολύ υλικό, να γράψω κάποτε για ενδιαφέρουσες ιστορίες συναπαντήσεων μας με χαμένους οδοιπόρους, σε διάφορα μέρη. Οι οποίοι συχνά έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό μεταξύ τους, θα βαρεθούν να ακούσουν οδηγίες λεπτομερέστερες από "το τάδε είναι προς τα εκεί", γιατί ακόμη και τότε δεν έχουν αντιληφθεί πόσες πληροφορίες χρειάζονται για το σημείο που εξ αρχής έχουν αόριστα κατα νού -πόσο μακριά; πόσο ανέβα κατέβα; τι διακλαδώσεις υπάρχουν;- ή τις απαιτήσεις σε χρόνο ή εξοπλισμό ή δυνάμεις, όπως και τις συνθήκες στις οποίες ήδη βρίσκονται.
[.] Αλλά ακόμη και πάνω σε ένα δρόμο, η ομίχλη εγκυμονεί διάφορους κινδύνους για έναν πεζό, τόσο προσανατολισμού όσο και έκθεσης στην κίνηση των αυτοκινήτων. Οι κίνδυνοι έκθεσης προέρχονται είτε από τη φυσική μείωση της αντίληψης των οδηγών είτε από τις συνέπειες της παιδείας κάποιων ήδη κακών οδηγών, για παράδειγμα, υπάρχουν οδηγοί που δεν ανάβουν τα φώτα τους -ακόμη και σε ογκώδη οχήματα- τα οποία όμως έτσι δεν γίνονται άμεσα αντιληπτά από τους πεζούς (ή από τους άλλους οδηγούς). Άρα φροντίζουμε να είμαστε τουλάχιστον εμείς ορατοί, χρησιμοποιώντας διάφορα μέσα.
[.] Τα μονοπάτια με χιονοκάλυψη είναι πολύ δύσκολα, και περισσότερο όταν το χιόνι έχει βάθος μεγαλύτερο από 30εκ. Η κόπωση θα είναι μεγαλύτερη, θα υπάρχουν συνεχείς παγίδες, και στην περίπτωση ακατάλληλου εξοπλισμού (πχ ακατάλληλα παπούτσια ή γκέτες) είναι πιθανά ακόμη και κρυοπαγήματα. Είτε σε πατημένο χιόνι είτε σε απάτητο. Οι περιπτώσεις που το χιόνι αποτελεί καλή επιφάνεια πεζοπορίας είναι σπάνια σε βουνά χαμηλού υψομέτρου, όπως της Πάρνηθας, δηλαδή για παράδειγμα, είναι σπάνιο το χιόνι να είναι ομοιογενώς συνεκτικό ή συμπιεσμένο και ταυτόχρονα να μην εκτίθεται συχνά σε θερμοκρασίες που εναλάσσονται πάνω και κάτω από τους 0º-4ºC.
[.] Στην ορειβασία και στην ορειβατική πεζοπορία, η κατάβαση χωρίς τεχνικά μέσα είναι πιο δύσκολη από την ανάβαση. Άρα μια διαδρομή, ή μια επιστροφή, τη μελετάμε διαφορετικά σαν ανάβαση και διαφορετικά σαν κατάβαση, πάλι λαμβάνοντας υπόψη το έδαφος και την κατάσταση του, τον καιρό (πριν-τώρα-μετά), και την ορατότητα, εκτός από τις υπόλοιπες παραμέτρους που αφορούν εμάς και τη σκοπούμενη δραστηριότητα μας.
[.] Αρκετά από αυτά τα θέματα αφορούν και εκδρομικές εξορμήσεις αποκλειστικά με τη χρήση αυτοκινήτου.
Εδώ ένα ακόμη πρόβλημα είναι η περίπου εμπειρία που έχουν ήδη αποκομίσει οι οδηγοί από "τουριστικούς" προορισμούς, πχ όπως ο Παρνασσός ή το Μέτσοβο, η οποία τους παρασύρει σε λάθος γενικευμένες αντιλήψεις και εκτιμήσεις. Όμως σε εκείνα τα βουνά η κρατική μέριμνα και οι ιδιωτικές οδικές υπηρεσίες είναι εκ των πραγμάτων πιο οργανωμένες και εντατικές, και ταυτόχρονα πάνω στα βουνά αυτά, υπάρχει ντόπιος πληθυσμός που επίσης μπορεί να προστρέξει αποτελεσματικά σε μια ανάγκη. Όμως στα βουνά όπως η Πάρνηθα, που είναι και τα περισσότερα, οι κρατικές και οι ιδιωτικές δομές δεν μπορούν να είναι τόσο εντατικές, επιπλέον στα προστατευόμενα όπως η Πάρνηθα δεν υπάρχει ντόπιος πληθυσμός ψηλότερα -άρα και συνοικισμοί ή εγκαταστάσεις.
Έτσι λοιπόν είναι καθημερινό φαινόμενο πολλοί οδηγοί, παρασυρμένοι από τις αόριστες προωθήσεις στα ΜΜΕ, να εκδράμουν ψηλά στην άγρια ορεινή Πάρνηθα με αντίληψη σαν να πηγαίνουν στην Αράχωβα σε αναζήτηση... κοσμικών δραστηριοτήτων, ή σε αναζήτηση του καλύτερου εστιατορίου με το καλύτερο παρκινγκ. Εδώ έχω επίσης άπειρα παραδείγματα, ενδεικτικά της κατάστασης στην οποία εκτίθεται άθελα του ένας μεγάλος πληθυσμός ανθρώπων -και δεν είναι οι ίδιοι υπεύθυνοι για αυτό. Δεν υπάρχει ούτε μια ημέρα, από όσες περπάτησα σε δρόμο, που να μην σταμάτησε κάποιο αυτοκίνητο ρωτώντας με πράγματα εντελώς ενδεικτικά αυτής της κατάστασης.
Μερικά παραδείγματα: Ζευγάρι ντυμένο για κοσμική εκδήλωση, ρωτώντας με απορία γιατί δεν υπάρχει κάποια ταβέρνα (διασταύρωση Μόλας!). Οικογένεια με παιδί έξω από το Μπάφι, δείχνοντας μου τον πύργο επικοινωνιών στην κορυφή (χειμώνας, ήδη κρυμμένη στα σύννεφα, νυχτώνει, ο πύργος και το φως του μισοφαίνονται), ρωτώντας "αν εκεί πάνω είναι καφετέρια για να πάμε". Διάφοροι οδηγοί που ρωτούν απεγνωσμένα που πουλάνε τσιγάρα. Οδηγοί που διαμαρτύρονται "που είναι το κράτος" για τις πτώσεις από πέτρες και χώματα, ή ακόμη και κορμούς, στο οδόστρωμα, τα οποία είναι φυσικό να συμβαίνουν συνεχώς αλλά όμως οι υπηρεσίες συντήρησης δεν μπορούν να είναι συνεχώς παρούσες στο βουνό. Μποτιλιαρίσματα στον ένα και μοναδικό, και στενό, δρόμο του βουνού, με αγανακτισμένους οδηγούς που πιστεύουν ότι στην (προστατευόμενη, άγρια και ακατοίκητη) Πάρνηθα θα έπρεπε να έχει φτιαχτεί... λεωφόρος προδιαγραφών Παρνασσού. Πολλά και διάφορα.
- - - - - - - - - - - -
Το κεντρικό νόημα στα παραπάνω, και σε διάφορα άλλα στο βουνό, δεν είναι να αποφεύγει κάποιος τις δραστηριότητες σε αυτό αλλά να κατανοήσει τη μεγάλη διαφορετικότητα οποιασδήποτε έστω και απλής δραστηριότητας -πχ μιας εκδρομής- από την καθημερινή ζωή στις πόλεις. Δυστυχώς τελευταία η γενικού τύπου προώθηση, στα θέλγητρα της Πάρνηθας και των βουνών από διάφορα μέσα, έχει αφήσει το γενικό πληθυσμό άθελα του έρμαιο να αντιλαμβάνεται το θέμα σαν μια βόλτα πχ στο Mall.
Όλοι οι ασχολούμενοι με τα βουνά, και εγώ, έχουμε προσωπικά πάθει διάφορα κατα καιρούς ή έχουμε προστρέξει βοηθώντας άλλους. Ουδείς είναι απρόσβλητος, γιατί είναι στη φύση του βουνού και της εξοχής. Όμως, το ζητούμενο στο παρόν άρθρο είναι να καταλάβει ο καινούριος πεζοπόρος, που αρχικά επιχειρεί εκτός κάποιας οργανωμένης δραστηριότητας, ότι μια "απλή χαρούμενη και ηλιόλουστη" που εκστομίζει για κάποια διαδρομή ένας περιχαρής δημοσιογράφος, δεν είναι πάντα έτσι. Και δεν είναι πάντα όπως τη γνωρίζει ένας πεζοπόρος ή οδηγός αυτοκινήτου την πρώτη φορά, και ξεθάρρεψε με ατυχές αποτέλεσμα να την επαναλαμβάνει με διάφορες συνθήκες φωτισμού, καιρού, και εδάφους, χωρίς καμία προετοιμασία, γνώση, ή έστω υποψία.
Όλα τα παραπάνω και πολλά άλλα, είναι άλλωστε και οι αιτίες που διαχωρίζουν ένα βουνό, το ίδιο βουνό, σε δύο διαφορετικά, το χειμερινό και το θερινό. Ένας ορειβάτης που γνωρίζει πολύ καλά ένα βουνό (ή μια διαδρομή) μόνο το καλοκαίρι, στη χειμερινή του εκδοχή πρέπει να το γνωρίσει πάλι από την αρχή.
Η απερισκεψία
Υψόμετρο =1.100μ. Ελάχιστη πεζοπορική μετάβαση =3,5χλμ (από σταθμό τελεφερίκ). Ελάχιστη επιστροφή άλλα τόσα. Πλησιέστερη οργανωμένη βοήθεια από δρόμο =20χλμ. Δρόμος αποκλεισμένος.
______
Τι εστί Πάρνηθα
Βλέπε στα "Χρήσιμα" την πρόβλεψη και την κατάσταση του καιρού, από κάμερες και σταθμούς σχετικούς με μια περιοχή
Οι κανόνες στον Εθνικό Δρυμό Πάρνηθας
Βλέπε στα "Χρήσιμα" την πρόβλεψη και την κατάσταση του καιρού, από κάμερες και σταθμούς σχετικούς με μια περιοχή
Οι κανόνες στον Εθνικό Δρυμό Πάρνηθας