23 Δεκ 2018 Ανανέωση Νοέμβριος 2022
Savvas Hiker
Σωστός προσανατολισμός σήματος
► Εισαγωγή
Σημειώσεις
ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗΣ
σημάτων σε μονοπάτια
1 - Ο βασικότερος κανόνας όλων. Ένα μη κατευθυντικό σήμα [δεν έχει πχ τη μορφή βέλους] όταν είναι τοποθετημένο σε μια επιφάνεια, αυτή πρέπει να είναι προσανατολισμένη κάθετα στην κατεύθυνση που έχει το μονοπάτι από το σημείο του σήματος και μετά.
Σε ουδεμία περίπτωση η επιλεγμένη επιφάνεια ενός μη κατευθυντικού σήματος ή πινακίδας είναι προσανατολισμένη διαφορετικά στην κατεύθυνση, όπως αντιθέτως είναι πχ τα πλευρικά φώτα στους τοίχους ενός διαδρόμου, ακόμη και όταν θεωρούμε ότι έτσι το σημάδι ή το σήμα θα είναι πιο ορατό.
Με άλλα λόγια:
(1) Ένα μη κατευθυντικό σήμα ή πινακίδα που βρίσκεται σε μια επιφάνεια, αυτή πρέπει να είναι έτσι προσανατολισμένη ώστε το υποτιθέμενο (ή πραγματικό) καρφί στήριξης του σήματος να είναι παράλληλο με την κατεύθυνση που έχει το μονοπάτι. Παρόμοια ισχύει και για σημάδια πάνω σε αντικείμενα, δέντρα, βράχους, κλπ.
(2) Η κατεύθυνση στην οποία είναι κάθετα προσανατολισμένη η επιφάνεια τοποθέτησης, ενός μη "κατευθυντικού" σήματος ή σημαδιού, είναι αυτή που έχει το μονοπάτι μετά το σημείο που βρίσκεται η επιφάνεια τοποθέτησης. Ενώ αντίθετα, ένα "κατευθυντικό" σήμα (πχ ένα βέλος) πρέπει να είναι παράλληλο στην κατεύθυνση του μονοπατιού.
Το παραπάνω συνολικό θέμα είναι και ένας από τους λόγους που μια σήμανση έστω και πρόχειρη είναι χρονοβόρα για να τοποθετηθεί στο σύνολο της, γιατί κάθε σημείο απαιτεί τη δική του εκτίμηση και επιλογή, ενώ ταυτόχρονα, δεν υπάρχουν πάντα σημεία τοποθέτησης με τον κατάλληλο προσανατολισμό, ή αν υπάρχουν μπορεί να μην είναι βολικά ή μπορεί να μην φαίνονται από τον πεζοπόρο.
Κρατήστε αυτό κατα νού: Κάθε σήμα ή σημάδι οποιασδήποτε μορφής και είδους δεν δείχνει απλώς ένα σημείο του μονοπατιού, αλλά και την κατεύθυνση του μονοπατιού από το σημείο αυτό.
Υποσημείωση. Αν δεν υπάρχει επιφάνεια τοποθέτησης με κατάλληλο προσανατολισμό, ούτε κάποιο σημείο ενδεικτικής ανάρτησης (πχ όπως ένα κλαδί), τότε είτε τοποθετείται ένας κούκος είτε κοντά στο μη κατευθυντικό σήμα ή πινακίδα που δεν έχει σωστό προσανατολισμό τοποθετείται (δίπλα, ή από πάνω, ή από κάτω) και ένα βέλος κατεύθυνσης με το ίδιο χρώμα παράλληλο με τον άξονα του μονοπατιού. Ένα βέλος δεν δείχνει που βρίσκεται το μονοπάτι ("είναι εδώ"), αλλά την κατεύθυνση ("πάει προς τα εκεί").
2 - Σε μια στροφή, το μη κατευθυντικό (αλλά προσανατολισμένο) σήμα τοποθετείται στο εσωτερικό της.
Αν τοποθετηθεί στο εξωτερικό, τότε όπου δεν φαίνεται η χάραξη του μονοπατιού, όπως στην περίπτωση βραχώδους εδάφους, λάσπης, βροχής, ομίχλης, ή χιονοκάλυψης, ο πεζοπόρος ασυναίσθητα θα αναζητήσει τη συνέχεια του αθέατου μονοπατιού κάπου στο εξωτερικό της στροφής.
Ακόμη και σε περιπτώσεις που το μονοπάτι είναι ευκρινές, πάλι ένα μη κατευθυντικό σήμα τοποθετημένο εξωτερικά σε μια στροφή θα δημιουργήσει διάφορες καταστάσεις οι οποίες σταδιακά θα επιφέρουν ακόμη και λανθασμένη χάραξη του μονοπατιού στο σημείο, από τυχαίες λοξοδρομήσεις πολλών πεζοπόρων.
Αν δεν γίνεται αλλιώς, τότε μαζί με το σήμα τοποθετείται και ένα βέλος όπως στην υποσημείωση πιο πάνω.
3 - Το ιδανικό ύψος τοποθέτησης σημάνσεων, πινακίδων ή σημάτων ή σημαδιών, είναι μέχρι 1,5μ όχι ψηλότερα.
Το θεωρητικά ιδανικό είναι πολύ χαμηλά, στο ύψος του εδάφους, αλλά στην πράξη δεν είναι εφικτό λόγω της φθοράς που θα υφίσταται η σήμανση, ή λόγω της βλάστησης που θα την κρύβει τώρα ή αργότερα, της ενδεχόμενης χιονοκάλυψης, και άλλων παραγόντων.
Γενικά η δυσκολία τήρησης του ύψους τοποθέτησης εμφανίζεται σε κατευθύνσεις μονοπατιών που αποτελούν αναβάσεις γιατί οποιοδήποτε σήμα έτσι και αλλιώς βρίσκεται ψηλότερα από τον παρατηρητή -δηλ δυσκολεύει την παρατήρηση- και χρειάζεται αυξημένη εμπειρία στην επιλογή του σημείου με συνεκτίμηση και άλλων παραγόντων ώστε να είναι πιο εύκολη η παρατήρηση του. Για αυτό τουλάχιστον, στις ανόδους, ακόμη και στις πολύ σύντομες και τοπικές μερικών μέτρων, τοποθετείται οπωσδήποτε ένα σήμα και στο σημείο αρχής της ανόδου.
4 - Μια σήμανση, έστω και πρόχειρη, γίνεται σε ένα διαπιστωμένο μονοπάτι που επιπλέον έχει αρχή και τέλος σε σημεία που εξυπηρετούν κάτι.
Σε ένα δάσος, όπως και σε ένα γυμνό αλπικό πεδίο, υπάρχουν πολλές "διαδρομές". Εμφανείς ίσως στο ανθρώπινο μάτι αλλά τις περισσότερες φορές είναι οδεύσεις ζώων, που δεν μπορούν να αποτελέσουν επαρκή μονοπάτια ανθρώπων όσο και αν φαίνονται κατάλληλα στην αρχή τους, και άλλες φορές είναι υπολείμματα παλιών μονοπατιών που δεν μπορούν ξανά να ενεργοποιηθούν απλά με μια σήμανση, αντίθετα έτσι θα γίνονταν και επικίνδυνα ή αποπροσανατολιστικά. Με πιο απλά λόγια, σημαίνουμε ένα μονοπάτι που γνωρίζουμε, και επίσης, έχουμε συνεκτιμήσει τη χρησιμότητα του.
Επιπλέον, δεν πρέπει να σημαίνεται οποιαδήποτε διαδρομή βρίσκουμε επειδή μας αρέσει και είναι βατή, πολύ περισσότερο σε μια προστατευόμενη περιοχή όπως πχ ένας Εθνικός Δρυμός, διότι ο άναρχος και σίγουρος πολλαπλασιασμός τέτοιων ενεργειών σήμανσης από μίμηση -άρα η δημιουργία ενός πυκνού δικτύου συστηματικών διελεύσεων- θα έθετε σε σημαντικό κίνδυνο το οικοσύστημα, προστατευόμενο ή μη.
5 - Ένα σήμα τοποθετείται για να δείχνει τη μία κατεύθυνση, όχι και τις δύο.
Αποφεύγουμε να τοποθετούμε σήματα που καλύπτουν ταυτόχρονα και τις δύο κατευθύνσεις (ακόμη ένας λόγος που οι σημάνσεις, και οι πρόχειρες, είναι μια καθόλου απλή και εύκολη υπόθεση). Είναι σπάνια και ειδική η περίπτωση που ένα σήμα ή σημάδι μπορεί να εξυπηρετεί ταυτόχρονα και τις δύο κατευθύνσεις.
6 - Η τοποθέτηση των σημάτων πρέπει να γίνεται άπαξ ("μια κι έξω") σε ολόκληρο το σκέλος μιας κατεύθυνσης.
Με άλλα λόγια, δεν μπορεί η τοποθέτηση των σημάτων, είτε των καθορισμένων και επίσημων είτε των ανεπίσημων όπως τενεκάκια, κορδελάκια, κουρελάκια, σημάδια χρώματος, κλπ, να γίνει σε ένα μόνο κομμάτι, και μια άλλη ημέρα να γίνει ολοκλήρωση αυτής της κατεύθυνσης. Γιατί, στο αναμεταξύ, οι πεζοπόροι θα παρασύρονται να επιλέγουν το μονοπάτι από τις σημάνσεις στην αρχή του και στη συνέχεια παρακάτω δεν θα ξέρουν προς τα που πάει (σαν να βρίσκονται ξαφνικά "στη μέση του πουθενά").
7 - Η πυκνότητα των σημάτων πρέπει να είναι τέτοια ώστε ο παρατηρητής που στέκεται στο ένα σήμα να μπορεί να δεί το επόμενο.
Το "να μπορεί να δεί", μεταφραζόμενο σε απόσταση παρατήρησης, έχει σχέση με τη σκοπιμότητα της σήμανσης. Οι αποστάσεις σε κάθε σημείο -όπως και άλλα θέματα σχετικά με μια σήμανση- είναι διαφορετικές ανάλογα αν μια σήμανση προορίζεται και για νυχτερινή πεζοπορία, ή για πεζοπορία σε συνθήκες χιονοκάλυψης, ή σε ομίχλη, ή βρίσκεται σε μονοπάτι ελισσόμενο σε πυκνή βλάστηση, κλπ.
8 - Τα υλικά των σημάτων και τα υλικά στερέωσης δεν πρέπει να μολύνουν ή να καταστρέφουν το περιβάλλον.
Όσον αφορά το υλικό του σήματος, η συνηθέστερη λάθος περίπτωση είναι οι νάιλον ταινίες που λόγω χαμηλού κόστους συνήθως στο βουνό χρησιμοποιούνται σε αγώνες ορεινού τρεξίματος σε μονοπάτια και δρόμους, σαν κρεμασμένα κομμάτια ή και σαν γραμμές. Βεβαίως, μετά τους αγώνες το συνεργείο τοποθέτησης κάνει πάλι τη διαδρομή για να τις μαζέψει αλλά τα τελευταία χρόνια κάποιες φορές αυτό δεν συμβαίνει. Οι συγκεκριμένες ταινίες είναι υλικό προσωρινής χρήσης, αποχρωματίζονται μέσα σε μερικούς μήνες, και επιπλέον σταδιακά κουρελιάζονται και σκορπίζονται στη φύση. Το ακόμη χειρότερο με τις νάιλον ταινίες είναι όταν κάποιος πεζοπόρος αποφασίζει να τις χρησιμοποιήσει σαν σήματα στα μονοπάτια.
Το συνηθέστερο πρόβλημα είναι στα υλικά στερέωσης του σήματος. Άλλοτε χρησιμοποιείται σύρμα, που όταν εφαρμόζεται σε κορμούς δέντρων τους πληγώνει μετά από μερικά χρόνια, και άλλοτε χρησιμοποιούνται καρφιά ή βίδες μεγάλου μήκους, με αποτέλεσμα το δέντρο μεγαλώνοντας να τραβάει -"ρουφάει"- το σήμα μέσα στον κορμό.
Απορρόφηση πινακίδας στον κορμό. Πινακίδα που υπάρχει, κατ'εκτίμηση από διάφορες παρατηρήσεις, το πιθανότερο κάπου από τη δεκαετία του 1930, ίσως αρχές του '50.
Παλιά πινακίδα, ίδιας ηλικίας με την προηγούμενη ή λίγο μεταγενέστερη, που είχε στερεωθεί με καρφιά κατάλληλου μήκους.
Πολλές φορές, πάλι, μια βαθιά εισχώρηση καρφιού ή βίδας αποτελεί είσοδο επιμόλυνσης του δέντρου από εξωτερικούς παράγοντες, με αποτέλεσμα διάφορες μολύνσεις ή ακόμη και εσωτερικές αντιδράσεις από το ίδιο το δέντρο που το εξασθενίζουν δομικά στο σημείο αυτό. Ένα μακρύ καρφί ή βίδα, επίσης, προξενεί μεγαλύτερη ροή ρετσινιού ή χυμού με αποτέλεσμα, αρκετές φορές, την αλλοίωση της όψης του σήματος. Για όλα τα παραπάνω, το καρφί ή η βίδα πρέπει να έχει το ελάχιστο δυνατό μήκος και πάχος.
Ακατάλληλο καρφί, από πολλές απόψεις, για στερέωση σήματος σε δέντρα. Το βρήκα όταν αφαίρεσα το σήμα από πεσμένο έλατο για επανατοποθέτηση.
Το καταλληλότερο μήκος καρφιού ή βίδας (και στις τρυπανόβιδες), για στερέωση σε δέντρα, είναι μέχρι τα 3.5εκ, από ανοξείδωτο υλικό, με το τέλειο μήκος να είναι στα 3εκ. Το κεφάλι πρέπει να είναι αρκετά πλατύ για την καλή συγκράτηση του σήματος, στην αντίθετη περίπτωση το σήμα είτε σταδιακά θα κουνιέται -θα "παλαντζάρει"- όλο και περισσότερο, είτε στο κάρφωμα (ή στο βίδωμα) το κεφάλι ενδέχεται να λεπτύνει το υλικό του σήματος γύρω από την τρύπα ή ακόμη και να περάσει μέσα από αυτήν.
Στην παραπάνω φωτο:
1 - Ανοξείδωτο καρφί 3εκ με κεφάλι. Η πιο φιλική περίπτωση στο μήκος στο πάχος και στο υλικό για δέντρα διαμέτρου μεγαλύτερης από 15εκ.
2 - Ανοξείδωτη τρυπανόβιδα 3,5εκ με ίσια πατούρα στο κεφάλι για μικρότερη καταπόνηση του υλικού του σήματος. Η βίδα έχει μεγαλύτερη διατομή (πάχος) από το καρφί, άρα θα προκαλούσε εκροή ρετσινιού ή χυμού από το δέντρο, αλλά όσο δεν υπερβαίνει κάποιο όριο πάχους εμποδίζει την εκροή με το σπείρωμα της (βόλτες, πάσο).
3 - Ατσαλόκαρφο 3εκ. Τα ατσαλόκαρφα γενικά στην αγορά θεωρούνται ότι δεν σκουριάζουν εύκολα αλλά σε σημάνσεις πάνω σε δέντρα είναι ακατάλληλα, καταρχήν γιατί αναλογικά έχουν μεγάλη διατομή προκαλώντας εκροές στο δέντρο, συν οτι αυτές μπορεί να καλύψουν τα σήματα, αλλά και γενικά το υλικό του ατσαλόκαρφου αντιδρά με το ρετσίνι ή τον χυμό του δέντρου.
1 - Ανοξείδωτο καρφί 3εκ με κεφάλι. Η πιο φιλική περίπτωση στο μήκος στο πάχος και στο υλικό για δέντρα διαμέτρου μεγαλύτερης από 15εκ.
2 - Ανοξείδωτη τρυπανόβιδα 3,5εκ με ίσια πατούρα στο κεφάλι για μικρότερη καταπόνηση του υλικού του σήματος. Η βίδα έχει μεγαλύτερη διατομή (πάχος) από το καρφί, άρα θα προκαλούσε εκροή ρετσινιού ή χυμού από το δέντρο, αλλά όσο δεν υπερβαίνει κάποιο όριο πάχους εμποδίζει την εκροή με το σπείρωμα της (βόλτες, πάσο).
3 - Ατσαλόκαρφο 3εκ. Τα ατσαλόκαρφα γενικά στην αγορά θεωρούνται ότι δεν σκουριάζουν εύκολα αλλά σε σημάνσεις πάνω σε δέντρα είναι ακατάλληλα, καταρχήν γιατί αναλογικά έχουν μεγάλη διατομή προκαλώντας εκροές στο δέντρο, συν οτι αυτές μπορεί να καλύψουν τα σήματα, αλλά και γενικά το υλικό του ατσαλόκαρφου αντιδρά με το ρετσίνι ή τον χυμό του δέντρου.
Αν ο φλοιός του δέντρου είναι σαθρός, όπως συμβαίνει σε μερικά είδη και ηλικίες πεύκων, και απαιτείται μεγαλύτερο βάθος καρφώματος ή βιδώματος, είναι προτιμότερο να γίνεται πρώτα μια μικρή εντελώς επιφανειακή απομάκρυνση των σαθρών του φλοιού στο σημείο, από το να χρησιμοποιηθεί καρφί ή βίδα μακρύτερη από το μέγιστο των 3,5εκ.
Στη στερέωση σημάτων σε βράχους αποφεύγουμε το κάρφωμα, ή το σφήνωμα της στήριξης στις ρωγμές των βράχων, στις περιπτώσεις αυτές είναι προτιμότερη είτε η στερέωση με εύκαμπτο ανοξείδωτο σύρμα, που είναι ακριβό αλλά το γαλβανιζέ που είναι φθηνότερο είναι ακατάλληλο εδώ, είτε η βαφή της σήμανσης πάνω στο βράχο.
Η βαφή της σήμανσης πάνω σε βράχους, όμως, απαιτεί δύο σημεία προσοχής, δεν πρέπει το σήμα να καταλαμβάνει μεγάλη έκταση στην επιφάνεια του βράχου για λόγους αισθητικής, και, δεν πρέπει να γίνεται σε πιθανά σημεία πατήματος ενός πεζοπόρου γιατί τα σημεία αυτά θα είναι εξαιρετικά ολισθηρά. Η βαφή σε βράχο σε σημεία πατήματος γίνεται επικίνδυνα ολισθηρή, ακόμη και αν η μπογιά είναι πιστοποιημένα αντιολισθητική, όταν η ενδεχόμενη υγρασία από το περιβάλλον στην επιφάνεια του βράχου ανακατευτεί με φερτές ύλες από τη βλάστηση και το έδαφος, κάτι που στη φύση είναι πολύ συχνή περίπτωση.
9 - Δεν αφαιρούμε παλαιότερα σήματα.
Εκτός και:
. Εμποδίζουν την τοποθέτηση νέων ενώ ταυτόχρονα είναι αποχρωματισμένα - αλλά τότε είναι ασφαλέστερο για το περιβάλλον και ορειβατικά κοινωνικότερο να τα φρεσκάρουμε και να τα συντηρούμε αντί να τα αλλάζουμε.
. Είναι αποπροσανατολιστικά.
. Είναι περιττά, ή ρυπαίνουν, ή καταστρέφουν την αισθητική και το χαρακτήρα του χώρου. Αυτά είναι σπάνιες περιπτώσεις.
Υπόψη ότι πολλές φορές, παλιά σήματα που συναντάμε είναι τόσο παλιά, για παράδειγμα από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα, που αποτελούν και μαρτυρία της ακριβούς όδευσης παλιών (και θρυλικών) μονοπατιών, η οποία χάραξη συχνά είναι χαμένη ή λησμονημένη. Κατα κάποιο τρόπο μάλιστα τα σήματα αυτά, είτε σε ακόμη γνωστές είτε σε χαμένες πλέον οδεύσεις, αποτελούν και "μνημεία" (ή κειμήλια). Τα συγκεκριμένα δεν τα αφαιρούμε σε καμία περίπτωση.
_ _ _ _ _
Οι παραπάνω σημειώσεις και κανόνες προέρχονται από την κοινή πρακτική των πεζοπόρων. Τα ισχύοντα για επίσημες σημάνσεις, από πλευράς πολιτείας και θεσμικών φορέων, αναφέρονται και περιγράφονται στα:
9 - Δεν αφαιρούμε παλαιότερα σήματα.
Εκτός και:
. Εμποδίζουν την τοποθέτηση νέων ενώ ταυτόχρονα είναι αποχρωματισμένα - αλλά τότε είναι ασφαλέστερο για το περιβάλλον και ορειβατικά κοινωνικότερο να τα φρεσκάρουμε και να τα συντηρούμε αντί να τα αλλάζουμε.
. Είναι αποπροσανατολιστικά.
. Είναι περιττά, ή ρυπαίνουν, ή καταστρέφουν την αισθητική και το χαρακτήρα του χώρου. Αυτά είναι σπάνιες περιπτώσεις.
Υπόψη ότι πολλές φορές, παλιά σήματα που συναντάμε είναι τόσο παλιά, για παράδειγμα από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα, που αποτελούν και μαρτυρία της ακριβούς όδευσης παλιών (και θρυλικών) μονοπατιών, η οποία χάραξη συχνά είναι χαμένη ή λησμονημένη. Κατα κάποιο τρόπο μάλιστα τα σήματα αυτά, είτε σε ακόμη γνωστές είτε σε χαμένες πλέον οδεύσεις, αποτελούν και "μνημεία" (ή κειμήλια). Τα συγκεκριμένα δεν τα αφαιρούμε σε καμία περίπτωση.
_ _ _ _ _
Οι παραπάνω σημειώσεις και κανόνες προέρχονται από την κοινή πρακτική των πεζοπόρων. Τα ισχύοντα για επίσημες σημάνσεις, από πλευράς πολιτείας και θεσμικών φορέων, αναφέρονται και περιγράφονται στα:
- Τροποποιητική Υπουργική Απόφαση 154551/1839/13.7.2017 (Β´ 2562)
"Τροποποίηση της αριθ. 151344/165/18-1-2017 υπουργικής απόφασης (ΦΕΚ
206 Β΄) με τίτλο «Καθορισμός τεχνικών προδιαγραφών χάραξης, σήμανσης,
διάνοιξης και συντήρησης των ορειβατικών – πεζοπορικών μονοπατιών»
- Υπουργική Απόφαση 151344/165/2017 - ΦΕΚ 206/Β/30-1-2017 "Καθορισμός τεχνικών προδιαγραφών χάραξης, σήμανσης, διάνοιξης και συντήρησης των ορειβατικών πεζοπορικών μονοπατιών".
Το λένε οι κούκοι στα βουνά
Άρθρα στο blog σχετικά με: Σήμανση
Οι κανόνες στον Εθνικό Δρυμό Πάρνηθας