15 Ιουν 2015
Savvas Hiker
Στους ορειβάτες χρησιμεύει στην πρόβλεψη του καιρού, και στην αποφυγή καταστάσεων ή στη διαχείριση αυτών, όπως της πιθανότητας πυρκαγιάς, κατολισθήσεις, χιονοστιβάδες, έκθεση στα στοιχεία, κλπ.
Κατακόρυφη Θερμοβαθμίδα (ΚΘ)
Ότι αναφέρεται εδώ είναι η πρακτική χρήση της ΚΘ στην ορειβασία.
Τυπικά, ΚΘ είναι η πτώση της θερμοκρασίας κατά 0,64°C κάθε 100μ ανόδου.
Στη μετεωρολογία υπεισέρχονται και άλλες παράμετροι όπως η Ξηρά Θερμοβαθμίδα, η Υγρά Θερμοβαθμίδα, και το Σημείο Δρόσου (Dew Point). Ο συνδιαστικός υπολογισμός αυτών, όσον αφορά εμάς, μας απασχολεί κυρίως στο "υψηλό βουνό". Στο χαμηλό ή μέσο βουνό οι πιο ακριβείς διαφορές στη θερμοκρασία, που προκύπτουν από πιο επιστημονικούς υπολογισμούς, είναι μικρές και δεν είναι τόσο πολύ σημαντικές.
Η σημαντική διαφοροποίηση στους υπολογισμούς της διαφοράς θερμοκρασίας, με τον πρακτικό τρόπο που θα δούμε εδώ, θα προέλθει από :
- την εποχή και την ηλιοφάνεια
- τη διαφορά στην ένταση και την κατεύθυνση του ανέμου
Στην πράξη λοιπόν
Πριν ξεκινήσουμε για το βουνό ελέγχουμε την θερμοκρασία και το υψόμετρο της περιοχής που ήδη βρισκόμαστε. Αν η περιοχή μας είναι πολύ μακριά από το υπόψη βουνό, ελέγχουμε κάποιο σημείο στη βάση του βουνού.
Στη συνέχεια βρίσκουμε την υψομετρική διαφορά (ΥΔ) μεταξύ του σημείου στη βάση και ενός σημείου που μας ενδιαφέρει στη διαδρομή που θα κάνουμε.
Ας πούμε οτι το σημείο στη βάση έχει θερμοκρασία (ή πρόβλεψη με επαρκή στοιχεία) 28°C. Η δε ΥΔ είναι 1000μ, δηλαδή 10 φορές τα 100μ. Άρα 10*0,64°C=6,4°C
Αφαιρούμε από τους 28°C της βάσης, τους 6,4°C. Έτσι, η θερμοκρασία στο σημείο που μας ενδιαφέρει στη διαδρομή, για την ίδια στιγμή, τυπικά θα είναι 21,6°C.
Μια συνήθης χρησιμότητα των παραπάνω, είναι και η δυνατότητα υπολογισμού της ισόθερμης του μηδενός, δηλαδή το υψόμετρο στο οποίο η θερμοκρασία είναι 0°C. Μαζί με την ισόθερμη του μηδενός υπολογίζουμε και το υψόμετρο των +4°C που αποτελεί το "κατώφλι" στη ζώνη που (πιθανόν) αρχίζουν τα εντονότερα χειμερινά στοιχεία, πχ χιονόπτωση, πάγος, κλπ.
Πάμε ένα βήμα παρακάτω
Το καλοκαίρι ή σε ημέρα με ζέστη και υψηλή ηλιοφάνεια, η θερμοκρασία θα είναι το πολύ αυτή που υπολογίσαμε.
Δηλαδή, στο πιο πάνω παράδειγμα, η θερμοκρασία θα είναι το πολύ 21,6°C. Άρα περιμένουμε ακόμη πιο δροσερές θερμοκρασίες από αυτή. Συνήθως, πχ στο παράδειγμα, θα είναι ας πούμε 17°C με 21°C.
Γενικά, όσο μεγαλύτερη η θερμοκρασία "στον κάμπο" τόσο μεγαλύτερη θα είναι η διαφορά με το βουνό δίπλα.
Το χειμώνα ή σε ημέρα με κρύο και ασθενική ηλιοφάνεια, η θερμοκρασία θα είναι το λιγότερο αυτή που υπολογίσαμε.
Δηλαδή, για παράδειγμα, αν έχουμε θερμοκρασία βάσης 10°C και ΥΔm 1000, η διαφορά θα είναι πάλι 6,4°C, και το σημείο που μας ενδιαφέρει στη διαδρομή θα έχει θερμοκρασία το λιγότερο 3,6°C. Συνήθως θα είναι κάπου ψηλότερα, ας πούμε στους 4°C έως 5°C.
Γενικά, όσο μικρότερη η θερμοκρασία "στον κάμπο" τόσο μικρότερη θα είναι η διαφορά με το βουνό δίπλα.
Ακόμη πιο πρακτικός υπολογισμός
Συνήθως, αν κάνουμε αυτούς τους υπολογισμούς βιαστικά, ή την ώρα που περπατάμε, απλά, υπολογίζουμε 2°C διαφορά για κάθε 300μ υψομετρικής διαφοράς. Tην απλούστευση αυτή την πήραμε από τη "σχολή" που μετρά τα υψόμετρα σε πόδια, γιατί σε αυτούς είναι ακόμη πιο εύκολος ο περίπου υπολογισμός, δλδ 2°C ανά 1000 πόδια (ανά 300μ χοντρικά).
Ένας άλλος πρακτικός υπολογισμός, που συνηθίζεται στην ορειβασία "υψηλού βουνού", είναι να αφαιρούμε 6°C ανά 1000μ υψομέτρου.
Σημαντικές διαφοροποιήσεις
Είπαμε ήδη για τις διαφοροποιήσεις ανάλογα την εποχή και την ηλιοφάνεια.
Επίσης, τον υπολογισμό που κάναμε για τη διαφορά θερμοκρασίας διαφοροποιούν (1) η ένταση και (2) η κατεύθυνση του ανέμου. Κυρίως επειδή εξετάζουμε στο επίπεδο του εδάφους αντί σε κάποια μάζα αέρα ψηλά μακριά από το έδαφος. Κοντά στο έδαφος ο άνεμος, όσο πιο μεγάλη είναι η κλίση του εδάφους, τόσο μεγαλύτερη ταχύτητα αποκτά.
Στο σημείο αυτό, πρέπει να αναφέρουμε και άλλη μία παράμετρο, το Chill Factor. Είναι η αίσθηση ψύχους που έχουμε, διαφορετική πχ στους 5°C με άπνοια και εντελώς διαφορετική πάλι στους 5°C αλλά με ένταση ανέμου. Αρκετά μετεωρολογικά δελτία αναφέρουν το Chill Factor (Αίσθηση Ψύχους), το οποίο έχει μεγάλη σημασία τους χειμερινούς μήνες.
Η Αίσθηση Ψύχους τους θερινούς μήνες μας απασχολεί, μαζί με τη θερμοκρασία, στην περίπτωση που αναρωτιόμαστε αν πρέπει να δέσουμε στο σακίδιο και "εκείνο το φλισάκι" που συνήθως βαριόμαστε να κουβαλάμε το καλοκαίρι, ή για το είδος του υπνόσακου στην περίπτωση που θα διανυκτερεύσουμε στο ύπαιθρο.
Η ΚΘ προσφέρεται και για πρόβλεψη καταστάσεων
Αν, αφού κάναμε τους υπολογισμούς μας, πήγαμε στο πεδίο και συναντήσαμε θερμοκρασίες σημαντικά διαφορετικές, αυτό σημαίνει οτι ο καιρός θα είναι "ασταθής".
Μας ενδιαφέρουν κυρίως οι εξής περιπτώσεις διαφοροποίησης:
- Αν η θερμοκρασία είναι σημαντικά μεγαλύτερη από την υπολογισμένη και την περίπου αναμενόμενη (άρα "μεγάλες" θερμοκρασίες στο βουνό σε αναλογία υπολογισμού με τα πεδινά).
Το καλοκαίρι υπάρχει κίνδυνος πυρκαγιάς (από σκόπιμη ενέργεια, ή αμέλεια, ή αυτανάφλεξη).
Για τη δική μας ασφάλεια, μας ενδιαφέρει να προσέξουμε από πριν, τη γενική κατεύθυνση και την ένταση του ανέμου. Το δρομολόγιο διαφυγής πρέπει να είναι προσχεδιασμένο, κατά νου, κάθετα στη γενική κατεύθυνση του ανέμου.
Η αποφυγή του "δρόμου της φωτιάς" γίνεται, καταρχήν, συνηθίζοντας να ελέγχουμε τακτικά τον ορίζοντα γύρω μας και πίσω μας, όσο μας επιτρέπει η βλάστηση, ώστε να διαπιστώσουμε έγκαιρα αν υπάρχει μακριά κάτι σε εξέλιξη. Η μυρωδιά του καπνού είναι ένα "σινιάλο" οτι κάτι έρχεται κατά πάνω μας, δεδομένου οτι η φωτιά ταξιδεύει στην κατεύθυνση του ανέμου, άρα η μυρωδιά ειναι ο προπομπός σε αυτή την κατεύθυνση, εκτός και κάποιος ασυνείδητος απλά έχει ανάψει φωτιά εκεί κοντά πχ για να ψήσει οτιδήποτε.
Η ταχύτητα με την οποία θα μας πλησιάσει η φωτιά είναι ανάλογη με την ταχύτητα του ανέμου.
Επίσης, η φωτιά αυξάνει ταχύτητα όταν ανεβαίνει μια πλαγιά, και, μειώνει ταχύτητα όταν κατεβαίνει μια πλαγιά, δηλαδή αντίθετα από ότι κάνει ένας άνθρωπος που τρέχει.
Το χειμώνα υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για χιονοστιβάδες, ή και κατολισθήσεις εκτός των άλλων περιπτώσεων που συμβαίνει αυτό. Οι χιονοστιβάδες προκύπτουν ακόμη και στην Πάρνηθα όπου υπάρχει ανοικτός χώρος χωρίς δέντρα, σε πολύ μικρότερη κλίμακα αλλά πάντα επικίνδυνες. Εμάς μας ενδιαφέρουν σημεία υπερκείμενα του δρομολογίου, με τοπική μεγάλη κλίση, ή σκεπασμένες βράχινες κορνίζες, ή τεχνητές κορνίζες από αποθέσεις χιονιού. Επίσης, γίνονται ακόμη πιο ασταθή τα σημεία των δρομολογίων που διέρχονται πάνω από κορνίζες χιονιού και "αιωρούμενες" αποθέσεις. Η από πάνω διέλευση χρειάζεται πρόσθετη εμπειρία στην αποφυγή δεδομένου οτι ο διερχόμενος υψηλότερα, συνήθως, δεν έχει καλή οπτική γωνία στην αναγνώριση τους.
 |
| Ετοιμόρροπη κορνίζα. Δύο εβδομάδες μετά τη χιονόπτωση. Δεν είναι Άλπεις, δεν είναι Τυμφρηστός, είναι η Πάρνηθα. |
- Αν η θερμοκρασία είναι σημαντικά μικρότερη από την υπολογισμένη και την περίπου αναμενόμενη (άρα "μικρές" θερμοκρασίες στο βουνό σε αναλογία υπολογισμού με τα πεδινά).
Το καλοκαίρι, υπάρχει πιθανότητα να βρέξει.
Το χειμώνα, υπάρχει περίπτωση ο καιρός να επιδεινωθεί με θυελλώδη χιονόπτωση, ή αύξηση των βορείων ανέμων. Αυτά μας απασχολούν για την Αίσθηση Ψύχους, και, για τα περάσματα που πρόκειται να προσβληθούν από αυτά τα φαινόμενα, άρα για τον εξοπλισμό που έχουμε και τον σχεδιασμό που κάναμε για το δρομολόγιο.
Ανακεφαλαίωση
- Ο πρακτικός υπολογισμός με την ΚΘ, είναι ένα βοήθημα στην ορειβασία.
- Η θερμοκρασία που υπολογίσαμε για το βουνό ισχύει για όσο ισχύει η θερμοκρασία του σημείου που πήραμε σαν βάση, στον κάμπο η στους πρόποδες. Μπορούμε επίσης να υπολογίσουμε τη θερμοκρασία ενός σημείου ψηλότερα, γνωρίζοντας τη θερμοκρασία ενός σημείου του βουνού χαμηλότερα.
- Ο γρήγορος χοντρικός κανόνας. Για κάθε 300μ υψομετρικής διαφοράς προς τα πάνω, δηλαδή θετικής διαφοράς, αφαιρούμε 2°C, ή για κάθε 1000μ αφαιρούμε 6°C. Έτσι υπολογίζουμε τι περίπου θα συναντήσουμε από πλευράς θερμοκρασίας. Σε συνδιασμό με άλλους παράγοντες βοηθά για ένα πολύ καλό σχεδιασμό για τον καιρό το έδαφος και τα δρομολόγια.
- Όσο μικρότερη είναι η θερμοκρασία στον κάμπο, τόσο μικρότερη η διαφορά με το βουνό δίπλα. Όσο μεγαλύτερη η θερμοκρασία στον κάμπο, τόσο μεγαλύτερη η διαφορά με το βουνό δίπλα.
- Το καλοκαίρι περιμένουμε η μέγιστη θερμοκρασία στο βουνό να είναι αυτή που υπολογίσαμε. Το χειμώνα περιμένουμε η ελάχιστη θερμοκρασία στο βουνό να είναι αυτή που υπολογίσαμε.
- Αν στην πράξη συναντήσουμε μεγαλύτερη θερμοκρασία στο βουνό, το καλοκαίρι μπορεί να εκδηλωθεί πυρκαγιά και το χειμώνα μπορεί να αντιμετωπίσουμε χιονοστιβάδες και κατακρημνίσεις.
- Αν στην πράξη συναντήσουμε μικρότερη θερμοκρασία στο βουνό, το καλοκαίρι μπορεί να βρέξει και το χειμώνα μπορεί να χιονίσει ή να αυξηθούν οι βόρειοι άνεμοι (στο βόρειο ημισφαίρειο).
Ασκήσεις
- Στον Αυλώνα (160μ), η θερμοκρασία είναι 8°C.
Τι θερμοκρασία περιμένουμε, την ίδια στιγμή, να έχει στον Πύργο Λημικού (813μ);
► Απάντηση
- Η θερμοκρασία στις Αχαρνές (182μ) είναι 8°C, με άπνοια.
1. Την ίδια στιγμή, από ποιο υψόμετρο και πάνω περιμένουμε, με τον πρακτικό υπολογισμό, περισσότερο πάγο και πιο έντονα χειμερινά στοιχεία;
2. Την ίδια στιγμή σε ποιο υψόμετρο περιμένουμε η θερμοκρασία να είναι 0°C; (ισόθερμος του μηδενός)
► Απάντηση
- Καλοκαίρι. Στο Λεβίδι (850μ), στο Μαίναλο, η θερμοκρασία είναι 24°C. Ανηφορίζουμε για το καταφύγιο, και στο δάσος στα 1500μ υψόμετρο, η θερμοκρασία είναι στους 22°C. Πρέπει να προσέχουμε περισσότερο για εμφάνιση πυρκαγιάς στην περιοχή;
► Απάντηση
- Είναι χειμώνας. Στο Λιτόχωρο (300μ) η θερμοκρασία στις 10:00 το πρωί είναι 10°C. Την ίδια στιγμή τραβερσάρουμε στο χιόνι σε υψόμετρο 2700μ, στα Ζωνάρια του Ολύμπου, με καθαρό ουρανό, και η θερμοκρασία είναι -5°C. Τι σκεφτόμαστε;
1. Λόγω αυτής της διαφοράς θερμοκρασίας, στην περιοχή που βρισκόμαστε υπάρχουν πιθανότητες να χιονίσει.
2. Λόγω αυτής της διαφοράς θερμοκρασίας, στην περιοχή που βρισκόμαστε υπάρχουν πιθανότητες να υπάρξει κάποια κατακρήμνιση, ή να ξεκινήσει κάποια χιονοστιβάδα.
3. Τίποτα από τα παραπάνω, είναι μια κανονική διαφορά θερμοκρασίας για αυτό το υψόμετρο.
► Απάντηση
______