02 Νοε 2018
Savvas Hiker
Αφορμή για το άρθρο στάθηκε το μήνυμα προς το μπλογκ από έναν ερασιτέχνη φωτογράφο, με συγκεκριμένο ζητούμενο "ενδιαφέροντες ανθρώπους ή μέρη που ορίζουν την ανθρωπογεωγραφία της Πάρνηθας". Διευκρίνησε ότι εννοεί την ανθρώπινη δραστηριότητα κυρίως των προσελεύσεων και των δραστηριοτήτων με διάφορα ενδιαφέροντα, αντί ας πούμε τον ηλιοκαμμένο ξωμάχο σε ένα χωριό ή τον Δασάρχη ή τον Μητροπολίτη της περιοχής. Έτσι, εδώ, αρχίζουν τα δύσκολα.
Δεν μπορείς να προτείνεις, για παράδειγμα, τον τάδε δεινό δρομέα βουνού απλά επειδή είναι γνωστός από τους αγώνες. Γιατί όσο περπατάς σε αυτό το βουνό που είναι δίπλα στην πόλη των εκατομμυρίων κατοίκων ανακαλύπτεις ότι καθημερινά παρευλαύνουν συνεχώς δεκάδες, αν όχι εκατοντάδες άγνωστοι ήρωες υπερβάσεων, ή ακραίων συνθηκών έως και αδιανόητων, ή έστω ενός ρεκόρ του εαυτού τους, όπως και άνθρωποι που είναι απλώς ενδιαφέροντα πρόσωπα μιας δραστηριότητας. Της πεζοπορίας και της ορειβασίας, του ορεινού τρεξίματος, του τρεξίματος δρόμου, της φαραγγοδιάσχισης, της διάσωσης, της σπηλαιολογίας, της ποδηλασίας, της αναρρίχησης, του αιωροπτερισμού, του αεραθλητισμού, έως ακόμη και του σκι σε κάποιες φάσεις. Επίσης, άνθρωποι με "ειδικά" ενδιαφέροντα (μεγάλη γκάμα, από παγανιστές στο ένα άκρο μέχρι ραλίστες τύπου Σουμάχερ στο άλλο), οι οποίοι και αυτοί ίσως είναι ένα είδος ήρωα στο δικό τους χώρο.
Άγνωστοι ήρωες εθελοντές στα πυροφυλάκια, στις περιπόλους πυρασφάλειας, στις δεντροφυτεύσεις, στα σημεία ακρόασης των ελαφιών, στην παρακολούθηση της πανίδας. Στον ήλιο, στη βροχή, στη νύχτα, στο υγρό σύννεφο, στις ατέρμονες αναμονές, στον άνεμο που ξεριζώνει δέντρα. Όπως και οι λίγοι φυσιοδίφες που αφιερώνουν τον εαυτό τους στην καταγραφή και προστασία της χλωρίδας (και με την εχεμύθεια τους όσον αφορά τις θέσεις της σπάνιας χλωρίδας).
Άγνωστοι ήρωες φιλόζωοι που δρούν ατομικά ή ενταγμένοι σε οργανώσεις πασχίζοντας απέναντι σε ένα απίστευτο όνειδος της κοινωνίας μας (ένα άλλο είναι το κάψιμο της Πάρνηθας), τα έρμα τα αδέσποτα σκυλιά στο βουνό. Μόνο αν πάει κανείς απο κοντά, θα αντιληφθεί τις συνθήκες, τις ώρες, τις ευρεσιτεχνίες, τις προσωπικές υπερβάσεις.
Όπως και οι υλοτόμοι, όπως και οι δασικοί. Όπως και πολλοί από τους εργαζόμενους, είτε διαμονής και σίτισης (όταν ακόμη και το πόσιμο νερό μεταφέρεται από τον κάμπο), είτε διάνοιξης από τα χιόνια ή ολονύχτιου αλατίσματος του δρόμου σε συνθήκες βουνού, γιατί είναι γιορτές και αύριο θα εισβάλουν πλήθη εκδρομέων να χαρούν λίγο και αυτοί και τα παιδιά, είτε 24/7 στα ραντάρ, στις επικοινωνίες, στη φύλαξη του πάρκου κεραιών. Σε συνθήκες Πίνδου δίπλα στην Αθήνα, και ουδείς θα τους πιστεύει.
Ακόμη και άγνωστοι υπερήρωες οι οποίοι σηκώθηκαν από τον περίφημο "καναπέ" (κλισέ του οποίου η ευκολία επανάληψης, προς πάντες, με εκνευρίζει), και ακόμη περισσότερο, με τα υπερβολικά τους κιλά, τα προβλήματα υγείας, τα κοινωνικά τους θέματα, βρήκαν τη δύναμη από την κακή αλλά σίγουρη καθημερινότητα τους να βγούν στο άγνωστο! Καταφέρνοντας να βαδίζουν πέντε χιλιόμετρα στο βουνό με τόσο απαιτούμενο ηρωισμό όσο απαιτείται από άλλους να διασχίσουν όλο τον Όλυμπο περνώντας και από τις κορυφές.
Επιστρέφουμε στο ζητούμενο του ερασιτέχνη φωτογράφου, "ενδιαφέροντες ανθρώπους ή μέρη που ορίζουν την ανθρωπογεωγραφία της Πάρνηθας".
Από όσα γνωρίζω (στην Πάρνηθα ουδέποτε θα τα γνωρίσεις όλα), στο αντικείμενο αυτό μέχρι στιγμής στη σύγχρονη εποχή έχουν μόνο ασχοληθεί είτε επαγγελματίες που στήνουν καρτέρι στις διαδρομές αγωνιστικών διοργανώσεων, με ειδικές σελίδες όπου πωλούνται οι φωτογραφίες, είτε τηλεοπτικά συνεργεία για συνεντεύξεις, μάλλον μόνο στα καταφύγια, ή στο καζίνο, είτε επισκέπτες μέσω των συνηθισμένων αναμνηστικών φωτογραφιών σε εθιμικές μαζώξεις και εορτές στην Πάρνηθα, κυρίως από τις γύρω περιοχές.
Η ανθρωπογεωγραφική φωτογραφία μπορεί να είναι πολλών ειδών. Ιστορική, ταξιδιωτική, κοινωνιολογική, θεματολογική, καλλιτεχνική. Η καλλιτεχνική με τη σειρά της μπορεί να έχει διάφορα ζητούμενα, άλλοτε να δείξει την ματιά του φωτογράφου όπως ένας πίνακας δείχνει του ζωγράφου και άλλοτε να αναδείξει μια όψη του αντικειμένου, την οποία πολλές φορές αγνοεί ακόμη και ο απεικονιζόμενος ότι την διαθέτει.
Στην Πάρνηθα, λοιπόν, συναντάμε εργαζόμενους, αγρότες, μονάζοντες, πολιτευτές, εθελοντές, αθλητικές δραστηριότητες ακραίες και μη, διοργανώσεις και μαζώξεις διαφόρων ειδών, επισκέπτες με ειδικά ενδιαφέροντα, επισκέπτες από τον γενικό πληθυσμό σε ποικιλία που προκαλεί έκπληξη, και άλλους.
Μιλώντας για την ανθρωπογεωγραφία της Πάρνηθας, μερικές από τις "ειδικές" κατηγορίες προσερχόμενων ευτυχώς ακόμη δεν είναι αλματωδώς αυξανόμενες (αλλά είναι αυξανόμενες), πλην δυστυχώς της στατιστικής των αυτοκινήτων η οποία από ότι φαίνεται εμπειρικά, τα Σάββατα τις Κυριακές και τις αργίες, έχει μπεί πλέον σε υπερβολική καμπύλη.
Βασικά, όσο ακόμη στην Πάρνηθα δεν τηρείται ο ξεχασμένος και απο τους φορείς κανονισμός επισκεπτών, όσο δεν γίνεται με κάποιο τρόπο ρύθμιση της ποσόστωσης των ιδιωτικών αυτοκινήτων, όσο δεν έχει δημόσιες συγκοινωνίες που να ευνοούν τις πεζές και ελαφριές στα κομιζόμενα στο βουνό προσελεύσεις -άρα ο εθνικός δρυμός αποτελεί "πρόσκληση" σε ευκαιριακούς εποχούμενους, ψησταριές, πάρτυ, μηχανοκίνητες κόντρες, και διάφορα άλλα- τόσο θα είναι ευεργετική για αυτήν η μικρότερη διαφήμιση στο κοινό εκείνο που αντιλαμβάνεται αυτό το προστατευόμενο βουνό ως πάρκο πλατείας.
Τα σημεία λοιπόν, οι περιοχές, και οι οδεύσεις, στα οποία απαντάται η διάφορη ανθρωπογεωγραφία της Πάρνηθας είναι δύο κατηγοριών. Η πρώτη αφορά πολυσύχναστες περιοχές, εγκαταστάσεις, και δραστηριότητες πάνω στους βασικούς άξονες πρόσβασης στην Πάρνηθα και το Τατόι (το οποίο είναι κομμάτι της Πάρνηθας). Η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει περιοχές ή σημεία με μικρότερη ή πιο ομοιογενή κίνηση, τα οποία είτε αφορούν επίσης εγκαταστάσεις είτε είναι προσπελάσιμα μόνο από μονοπάτια, πχ πυροφυλάκια, φυτώρια, πολύ γνωστές διαδρομές ανάβασης, αρχαιολογικά σημεία, πηγές, κλπ.
Στην πρώτη κατηγορία όσον αφορά την ανθρωποκίνηση γενικά, οι ημέρες με την υψηλότερη είναι οι Κυριακές και οι αργίες, και τα Σάββατα. Με σημαντικές διαφοροποιήσεις στα είδη επισκεπτών ανάλογα την ώρα, από την ανατολή μέχρι και τη δύση (βλ ένα παράδειγμα).
Η δεύτερη κατηγορία απαιτεί εξαιρετικά περισσότερο κόπο και χρόνο εξερεύνησης για έναν φωτογράφο, στην "καρδιά" της κοινωνίας αυτού του βουνού αλλά με ποσοτικώς μικρότερα αποτελέσματα -ίσως αποτελέσει αντικείμενο μελλοντικής ανάρτησης.
Τα βασικά σημεία οι περιοχές και οι οδεύσεις της πρώτης κατηγορίας:
- Ένα σύνηθες σημείο προς διάφορες οδεύσεις στο Τατόι. Όπου η πλήρης έκταση, γεωγραφικά, είναι τεράστια. Εδώ ένα ενδιαφέρον κείμενο για μια πρώτη αντίληψη της περιοχής.
- Ποδηλάτες καταβάσεων (DH) στη θέση Αμυγδαλέζα, στους πρόποδες δίπλα στην άσφαλτο για την Πάρνηθα. Σάββατα και Κυριακές. Εδώ καταλήγουν και οι τρελές καταβάσεις με ταχύτητα μέσα από τα πεύκα.
- Ποδηλάτες δρόμου που προπονούνται ανεβοκατεβαίνοντας την άσφαλτο της Πάρνηθας. Ενίοτε αντιλαμβάνονται τον στενό και οφιοειδή δρόμο ως κανονική πίστα ποδηλασίας. Επίσης, βλέπουμε και εδώ ποδηλάτες βουνού. Επάνω στον δρόμο εμφανίζονται πρωί Σάββατα και Κυριακές, και αραιώνουν κάπου μετά τις 12.
- Αυτοσχέδια ράλυ σπορ αυτοκινήτων, με "μπαντιές" και παρόμοια, ανεβαίνουν όλο το δρόμο μέχρι πολύ ψηλά (Όρνιο; Μόλα;), και πάλι κάτω. Κακώς, και παράνομα φυσικά. Εμφανίζονται περιστασιακά, συνήθως Σάββατο, σε καλές εποχές και εφόσον δεν έχει βρέξει ή δεν έχει ομίχλη. Περίπου ανάλογα "βιάζονται πολύ", κυρίως μεσημέρια, και μηχανές τύπου cross αλλά και δρόμου, με τις πρώτες να εξαπλώνονται και σε χωματόδρομους ή μονοπάτια.
 |
| Κατα τα άλλα, πραγματική μαεστρία και υπέροχο αυτοκίνητο |
- Διάφορες οργανωμένες δραστηριότητες, συνήθως αγώνες αποστάσεων αλλά και άλλες, για τις οποίες χρειάζεται να βρίσκει κανείς το πότε θα γίνουν (κατα κανόνα Κυριακές). Αγώνες δρομέων. Αγώνες ορειβατών δρομέων. Αγώνες ποδηλασίας (κλείνει ο μοναδικός δρόμος πρόσβασης και διακομιδής στα ψηλά του βουνού). Άλλοι αγώνες και διοργανώσεις (πάλι κλείνει ο δρόμος). Αυτοκίνητα αντίκες (και πάλι κλείνει ο δρόμος). Ακόμη και εορτή με λαχειοφόρο. Επετειακές μαζώξεις διαφόρων συλλόγων (μέχρι και ετήσια ορθόδοξων αλλοδαπής εθνικότητας, σε βράχο με σταυρό). Διάφορες άλλες διοργανώσεις, κλπ. Οι ετήσιες εορτές στα παρεκκλήσια, το πλήθος και η διασπορά των οποίων αντικατοπτρίζει τον σταδιακό χάρτη της ανθρώπινης δραστηριότητας σε αυτό τον ορεινό όγκο από χιλιάδες χρόνια πριν. Μιλάμε για όλη την έκταση της Πάρνηθας μέχρι τους πρόποδες.
Επίσης, αναρριχητικές πίστες σε ακόμη τρία σημεία του βουνού, που λόγω προσέγγισης θα εξετάζαμε στη δεύτερη κατηγορία. Συν τις αναρριχητικές πίστες της Πέτρας Βαρυπόμπης, σύνολο πέντε.
- Μονή Κλειστών.
- Μονή Κυπριανού.
- Πηγή Φυλής.
- Έξω από τον κάτω σταθμό του τελεφερίκ, στη διασταύρωση της δημόσιας ασφάλτου που ανεβαίνει στην Πάρνηθα. Πρωινό σημείο εκκινήσεων, χοντρικά από τις 6 μέχρι τις 10, αλλά και τυχαίων συναντήσεων για από κοινού διαδρομές τρεξίματος ή πεζοπορίας. Το σημείο ανα εποχές ατονεί ή επανέρχεται. Η ώρα, όπως και σε όλα τα άλλα σημεία, παίζει ρόλο στην κατηγορία περαστικών.
- Αδέσποτα σκυλιά (από σκόπιμες εγκαταλήψεις). Στην κοινωνική της διάσταση, είναι μια απερίγραπτη κατάσταση. Προσπαθούν να τα φροντίζουν, γενικώς, μεμονωμένοι φιλόζωοι, οργανώσεις, και περαστικοί. Κάθονται σε όλες τις εξωτερικές πλαγιές του βουνού που κοιτούν προς την Αθήνα, σε δρόμους πρόσβασης, κυρίως σε άσφαλτο. Τα δύο πιο βασικά σημεία είναι στη Θοδώρα στη Φυλή, και στις πρώτες φουρκέτες της ανάβασης της Πάρνηθας. Δεν υπάρχουν στάνταρ ώρες, ούτε εγγύηση ότι δεν θα αλλάξουν τα γνωστά σημεία. Συνήθως πολύ πρωί ή πριν το σούρουπο. Πρόσφατα έγινε μάλλον και κάποια κίνηση περισυλλογής, αλλά δεν είμαι σίγουρος. Μερικά από τα αδέσποτα, παρά τις στερήσεις κατάφεραν να κάνουν "συμμορίες" των 2-3 και περιφέρονται από άγνοια στα ψηλότερα αναζητώντας καλύτερες συνθήκες και πόρους, δεν επιτίθενται στον άνθρωπο. Μερικά άλλα πάλι, λίγα και αυτά, μέσα στις κακουχίες τους αποδείχτηκαν και δεινοί... ορειβάτες (ανέβα-κατέβα μόνα τους το βουνό, με όλους τους καιρούς), μέχρι που υιοθετήθηκαν από τα καταφύγια ή τις εγκαταστάσεις στα ψηλά όπου σύχναζαν. Ένα-δυό της τελευταίας κατηγορίας αφού έγιναν σύμβολα, γέρασαν πλέον και "βγήκαν στη σύνταξη", απολαμβάνοντας ακόμη την προσοχή εργαζομένων και επισκεπτών, τώρα είναι πιο δυσκίνητα, δεν βλέπουν καλά, μεγάλωσαν οι φοβίες τους. Και η ζωή στο βουνό συνεχίζεται.
- Αναρριχητικές πίστες Πέτρας Βαρυμπόπης. Εδώ εκτός από τη δραστηριότητα στις πίστες αναρρίχησης, φωτογραφικά ίσως και συγγραφικά θα είχε πολύ ενδιαφέρον η κίνηση στο μικρό καταφύγιο των αναρριχητών, το οποίο καταστράφηκε από κάποιον εδώ και πολλά χρόνια.
- Ξενία (πρώην Σανατόριο), και στο "πάρκο των ψυχών" απέναντι. Και εδώ, πάντα παίζει ρόλο η ώρα και η εποχή. Από το σούρουπο, στο κτίριο συχνάζουν ασχολούμενοι με τα paranormal, αρκετοί είναι ξένοι, ή ξένοι που ξεναγούνται από έλληνες "συναδέλφους" τους. Από άλλους επισκέπτες, την ημέρα ενίοτε παίζεται "παιχνίδι θησαυρού", με κίνδυνο το λιγότερο να τους πέσει κανένας σοβάς στο κεφάλι. Τα μεσημέρια τις Κυριακές, ίσως και τα Σάββατα, στον δρόμο επικρατεί το αδιαχώρητο από εποχούμενους εκδρομείς που ταΐζουν τα ελάφια, τα οποία έχουν δει βιοποριστικά το πράγμα με δεξιοτεχνία.
- Αγία Τριάδα, τριγύρω. Σε ήπια μικρογραφία όσα γίνονται και στην περιοχή του Ξενία.
- Καζίνο Μον Παρνές. Η πεζοπορική κίνηση στην περιοχή από πάρκινγκ - ελικοδρόμιο - μονοπάτι - μέχρι τη διασταύρωση ασφάλτου πιο κάτω, από πολύ πρωί μέχρι βράδυ. Έχει ενδιαφέρον και η κίνηση στον βασικό διάδρομο μέσα στο κτίριο, όπου για φωτογραφήσεις υποθέτω χρειάζεται ειδική άδεια.
- Καταφύγιο Μπάφι. Επίσης και η περιοχή μέχρι τον πρώην βοτανικό κήπο δίπλα στο πάρκινγκ.
- Καταφύγιο Φλαμπούρι. Επίσης και η έξω περιοχή.
Τα καταφύγια είναι το κοινό σημείο επαφής που συνδέει τις δύο κατηγορίες στην ευρύτερη ανθρωπογεωγραφία της Πάρνηθας. Αργά ή γρήγορα, ακόμη και ο γεωργός ή ο κοινοτάρχης στους πρόποδες, ο ποδηλάτης και ο ορειβάτης, ο εθελοντής κάποιας δραστηριότητας, ο εργαζόμενος σε κάποια υπηρεσία, και φυσικά ο περιστασιακός επισκέπτης του βουνού, κάποτε θα περάσουν από εδώ.
- Άγιος Πέτρος στη Μόλα.
- Περιοχή Μόλα. Χαρακτηρισμένη ως "περιοχή δασικής αναψυχής", δέχεται από πολύ παλιά πλήθος εκδρομέων και την πίεση των αυτοκινήτων σε μια τόσο απομακρυσμένη γωνιά του βουνού.
Σε όλα τα παραπάνω σαφώς, εκτός από τους ανθρώπους που ζουν ή εργάζονται ή προσφέρουν στην Πάρνηθα, στα μοναστήρια, στις βάρδιες, στα καταφύγια, στα πυροφυλάκια, στις εγκαταστάσεις, στα δασικά, και σε διάφορες χρήσεις προς τους πρόποδες, γνωρίζει κανείς την υπόλοιπη ανθρωπογεωγραφία με μεγάλο ποσοστό τυχαιότητας, που άλλοτε αποδίδει και άλλοτε όχι τόσο.
Όπως είπε κάποιος κάποτε, "σε όλα τα πράγματα για να δεις πως είναι, πρέπει να περάσουν τέσσερεις εποχές".
___