Κατανόηση της περιοχής
Προσοχή. Οι πληροφορίες στο παρόν άρθρο είναι υποκειμενικές και σε
καμμία περίπτωση δεν θεωρούνται ασφαλείς για όλους ή σε οποιεσδήποτε
συνθήκες.
► Η επίσκεψη του σπηλαίου του Πανός στην Πάρνηθα, από οποιαδήποτε προσέγγιση, δεν είναι αστεία υπόθεση για τον πεζοπόρο που δεν είχε ποτέ μια έστω μικρή επαφή με τα βουνά. Όμως με σχετική προετοιμασία και αντίληψη της περιοχής είναι μια όμορφη πορεία και εμπειρία που δεν ξεχνιέται.
Χωρίς σακίδιο, φαγητό, ούτε νερό.
► Σαφώς, είναι καλό να χρησιμοποιούνται παπούτσια κατάλληλα για το βουνό σε οποιαδήποτε διαδρομή προς το σπήλαιο του Πανός, και ακόμη περισσότερο στις τελικές προσεγγίσεις στο σπήλαιο. Το πρόβλημα από τεχνικής πλευράς είναι κυρίως στα σαθρά χώματα όταν είναι στεγνά.
► Γενικά, οι περισσότεροι από τους "αρχάριους" μέχρι να τύχει κάτι δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα τόσο από τα υποδήματα, και τη σχετική με αυτά ταλαιπωρία, ίσως ούτε και από την (κακώς) έλλειψη βασικών βοηθημάτων, όσο από τη γενικότερη ψυχολογία στο κομμάτι των τελικών προσεγγίσεων.
Οι τελικές προσεγγίσεις είναι απόκρημνες - αυτό σημαίνει επικίνδυνες - και, εκτός από τη χρήση των τοποθετημένων συρματόσχοινων, χρειάζονται προσοχή και... υπομονή. Σε τέτοιες περιπτώσεις είναι καλύτερο να υπάρχει συνοδός που, εκτός από σχετικός με την ορεινή πεζοπορία γενικότερα, πρέπει να είναι και γνώστης των απαιτήσεων της συγκεκριμένης προσέγγισης.
► Για παιδιά, όπως και για άτομα με προβλήματα υγείας, πρέπει οπωσδήποτε να γίνεται ειδικός προσχεδιασμός και να συνοδεύονται από κατάλληλα άτομα με εξειδικευμένη οργάνωση.
► Την κατάσταση επιδείνωσε η με αγαθές προθέσεις τοποθέτηση πινακίδων "προς σπήλαιο Πανός" όμως χωρίς άλλες πληροφορίες σε αυτές. Το ίδιο απόγευμα που εκδρομείς κάνουν τη βόλτα τους, αποφασίζουν επί τόπου να πάνε και στο σπήλαιο. Γιατί; Μα γιατί είδαμε μια ταμπέλα άρα θα'ναι κάπου εδώ πιο πέρα.
► Η πηγή της Γκούρας στα βάθη της Πάρνηθας έχει δώσει το όνομα της στο ρέμα της Γκούρας. Το οποίο από Βορρά προς Νότο φτάνει μέχρι το Θριάσιο Πεδίο (Ασπρόπυργος). Κατά μήκος της διαδρομής του νερού, το ρέμα αλλάζει μορφολογία και ονομασίες ή προστίθενται εναλλακτικές ονομασίες.
Στο σημείο του σπηλαίου το ρέμα γίνεται φαράγγι μέχρι τη Μονή Κλειστών. Το κομμάτι αυτό υπάρχει στους χάρτες και σαν Κελάδων. Κελάδων είναι η αρχαία ονομασία, αν και δεν ξέρουμε ποιο ακριβώς κομμάτι αφορούσε. Προσωπικά, από παρατηρήσεις, έχω την υποψία οτι ίσως λεγόταν έτσι το από Βόρεια ερχόμενο κομμάτι μέχρι το σπήλαιο, ή και όλο μαζί, όχι μόνο το φαράγγι όπως πιστεύεται σήμερα.
Μετά τη Μονή Κλειστών, κατεβαίνοντας, το φαράγγι αλλάζει όνομα και συνεχίζει ως "ρέμα της Γιαννούλας". Όμως υπάρχουν τμήματα του ρέματος που, ενώ εδώ δεν θεωρείται φαράγγι, το τοπίο εξακολουθεί να είναι άγριο και η κοίτη δύσκολα προσπελάσιμη.
Τα τρία τμήματα της ίδιας ροής νερού
► Διάβαση είναι η κάθετη διέλευση (πέρασμα) μιας κοίτης, ενός τμήματος, κλπ.
Διάσχιση [τμήματος] είναι η κατα μήκος διέλευση ενός τμήματος, πχ μιας κοίτης.
Διάσχιση, γενικά, είναι μια διαδρομή που δεν επιστρέφει στο σημείο εκκίνησης.
Κυκλική διαδρομή είναι όταν το σημείο εκκίνησης μιας διαδρομής και το σημείο τερματισμού ταυτίζονται.
Διάσχιση [τμήματος] είναι η κατα μήκος διέλευση ενός τμήματος, πχ μιας κοίτης.
Διάσχιση, γενικά, είναι μια διαδρομή που δεν επιστρέφει στο σημείο εκκίνησης.
Κυκλική διαδρομή είναι όταν το σημείο εκκίνησης μιας διαδρομής και το σημείο τερματισμού ταυτίζονται.
► Οι τελικές προσεγγίσεις (ή απλά "προσεγγίσεις") είναι το τελικό στάδιο, και αρχίζουν από συγκεκριμένα υποχρεωτικά σημεία γύρω από το σπήλαιο.
► Οι διαδρομές είναι προσβάσεις που φτάνουν μέχρι τα υποχρεωτικά σημεία όπου αρχίζει μια προσέγγιση.
► Οι διαδρομές είναι προσβάσεις που φτάνουν μέχρι τα υποχρεωτικά σημεία όπου αρχίζει μια προσέγγιση.
► Ο γενικός κανόνας ακολούθησης, σε όσες προσεγγίσεις είναι σημασμένες (οι κύριες είναι καλά σημασμένες), είναι ότι στεκόμαστε δίπλα στο ένα σήμα ελέγχοντας που είναι το επόμενο.
► Το σπήλαιο είναι στο ανατολικό τοίχωμα της βόρειας αρχής του φαραγγιού της Γκούρας.
Όλες οι προσεγγίσεις είναι απόκρημνες και δύσβατες. Επίσης, οι περισσότερες προσεγγίσεις για λίγο ή για περισσότερο διαβαίνουν ή διασχίζουν την κοίτη της Γκούρας, εκτός από την ανατολική.
Η κοίτη έχει ροή νερού σχεδόν όλο το χρόνο. Κυρίως από περίπου τέλη Οκτωβρίου μέχρι περίπου τέλη Μαϊου ανάλογα το τμήμα τις εποχές τον καιρό, και τις χρονιές.
Η ανυπαρξία νερού στο ρέμα νοτιότερα της Μονής Κλειστών, ασχέτως εποχής ή καιρού, δεν είναι απόδειξη οτι δεν υπάρχει ροή στο σημείο του Σπηλαίου.
► Η ροή του νερού, στις διαβάσεις κοντά στο σπήλαιο, δεν είναι απαγορευτική και είναι συνήθως προσπελάσιμη ανάλογα την προσέγγιση και ανάλογα τις προηγούμενες χιονοπτώσεις (τουλάχιστον ένα μήνα πριν), ή τις προηγούμενες και τρέχουσες βροχοπτώσεις, στην ευρύτερη περιοχή ή βόρεια αυτής.
Ο θόρυβος του νερού είναι πάντα πιο δυνατός από όσο αναλογεί στην πραγματική ορμή γιατί η κοίτη είναι στρωμένη από πέτρες και βράχους ο δε ήχος αντανακλά στα τοιχώματα του φαραγγιού. Σαν να προσπαθεί να φοβερίσει με παραπλάνηση όπως, κατά τους αρχαίους, ο Πάνας με τον ήχο του αέρα στα καλάμια. Ο θόρυβος αυτός, ίσως να είχε δώσει την αρχαία ονομασία του φαραγγιού. Κελάδων!
Ακριβώς λόγω αυτής της θορυβώδους ιδιότητας, όταν η διαδρομή διαβαίνει από κοίτη δεν υπάρχει τρόπος εκτίμησης από μακριά της δυνατότητας διάβασης. Ο πεζοπόρος είναι αναγκασμένος να συνεχίσει μέχρι την όχθη για να κρίνει αν η ορμή και η ποσότητα νερού είναι κατάλληλες για το πέρασμα απέναντι. Έτσι, αν αποφασίσει εγκατάλειψη έχει να κάνει πάλι τον ανήφορο άπραγος.
► Όταν το ρέμα δεν έχει ροή, δεν αποκλείονται προσωρινές ροές που είναι οι πλέον επικίνδυνες σε οποιοδήποτε ρέμα.
► Προσοχή.
Το φαράγγι της Γκούρας γίνεται κάθε τόσο τόπος διακομιδών ατυχημάτων
που συνέβησαν σε διάφορες δραστηριότητες στις ορθοπλαγιές ή σε διάσχιση
της κοίτης. Οι πεζοπορικές προσβάσεις, δηλ οι διαδρομές και προσεγγίσεις των πεζοπόρων στο σπήλαιο του Πανός, δεν διασχίζουν κατα μήκος το φαράγγι της Γκούρας.
Το φαράγγι στη διάσχιση της κοίτης
είναι απροσπέλαστο σε πεζοπόρους χωρίς
αναρριχητικό εξοπλισμό και γνώσεις διάσχισης φαραγγιών. Επιπλέον, το
τμήμα αυτό έχει μόνο δύο "διαφυγές", εκτός από τις δύο άκρες του, οι
οποίες χρειάζονται επίσης αναρριχητικό εξοπλισμό και γνώσεις.
► Στην περίπτωση πεζοπορικής κυκλικής διαδρομής είναι προτιμότερη η φορά της, στο Σπήλαιο του Πανός, να γίνει από ανατολικά προς δυτικά. Αυτό γιατί στο συγκεκριμένο σημείο είναι προτιμότερη η διάβαση της κοίτης από ανατολικά προς δυτικά, όσο και στη συνέχεια η άνοδος στο λούκι του Πάνα απέναντι, αντί η κάθοδος του.
► Μιλώντας για τις προσεγγίσεις προς το σπήλαιο να θυμήσω ένα βασικό ορειβατικό κανόνα. Η κάθοδος, χωρίς τεχνικά μέσα, σε μια απότομη κλίση είναι πάντα πιο δύσκολη από την άνοδο.
► Μιλώντας για τις προσεγγίσεις προς το σπήλαιο να θυμήσω ένα βασικό ορειβατικό κανόνα. Η κάθοδος, χωρίς τεχνικά μέσα, σε μια απότομη κλίση είναι πάντα πιο δύσκολη από την άνοδο.
Πολύς κόσμος πίνει από αυτές, εμπιστευόμενος, όσον αφορά την περιοχή του σπηλαίου, κυρίως αυτή στην Αγ.Παρασκευή Φυλής και τη βρύση στο πλάτωμα στον υδραγωγό της Γιαννούλας, αλλά οι κατά καιρούς αναφορές που διαβάζουμε για τις δειγματοληψίες στην Πάρνηθα "τα λένε μπερδεμένα" για τις περισσότερες. Προσωπικά δεν εμπιστεύομαι καμμία πηγή πλέον, και στις μεγάλες πορείες ένα μεγάλο μου βάρος είναι το νερό. Οι πηγές που αφορούν την περιοχή και τις προσβάσεις στο σπ.Πανός είναι: Αγ.Παρασκευή Φυλής, πλάτωμα Γιαννούλας, Ταμίλθι, Αη Γιώργης Κεραμιδιού, Βιλιάνη, πηγή στο Ρουμάνι, Γκούρα, και φυσικά, το νερό στα μοναστήρια.
► Το σήμα κινητής τηλεφωνίας είναι ανύπαρκτο στο σημείο του σπηλαίου και στην περιοχή γύρω από αυτό. Όχι μόνο στις κοίτες των φαραγγιών και των ρεμάτων, αλλά και στις πλαγιές κατηφορίζοντας προς τις προσεγγίσεις του σπηλαίου.
Ομοίως και η χρήση GPS μέσω data, γιατί βασίζονται σε επίγειες κεραίες. Αντίθετα, η κοινή χρήση GPS μέσω των δορυφόρων αντιμετωπίζει πολύ λίγα προβλήματα, κυρίως κοντά στην κοίτη του φαραγγιού, τα οποία αποκαθίστανται σύντομα.
► Η ευρεία περιοχή που έχει επίκεντρο το σπήλαιο του Πανός έχει μεγάλο πληθυσμό ελαφιών και αγριόχοιρων. Κυρίως στο πλαίσιο που ορίζεται νοητά από την Αγ.Παρασκευή Φυλής, κορυφή Άρματος, Ταμίλθι, Αγ.Παρασκευή στο Ρουμάνι, Πόρος, Κλημέντι.
Τα άγρια ζώα αυτής της κατηγορίας δεν επιτίθενται από μόνα τους. Ο κίνδυνος για τον πεζοπόρο, ή τον δρομέα, ή τον ποδηλάτη, είναι κυρίως όταν είναι μόνος του και δεν κάνει αρκετό θόρυβο, ή ακόμη και για μικρές ομάδες 2-3 ατόμων, με αποτέλεσμα σε κάποια γυρίσματα των μονοπατιών (και των χωματόδρομων) να ξαφνιάζονται τα ζώα που βόσκουν με πιθανότητες να φοβηθούν και να επιτεθούν. Αυτό βέβαια αφορά περισσότερο καθημερινές, ή όχι πολυσύχναστα μονοπάτια, όπου η περιοχή των δρομολογίων και το βουνό γενικότερα έχει ησυχία και τα ζώα βόσκουν αμέριμνα.
Επίσης, υπάρχουν κάποιοι αίγαγροι, αλλά δεν είναι επικίνδυνοι. Λόγω των δυνατοτήτων τους απομακρύνονται εύκολα χωρίς να νιώθουν εγκλωβισμένοι.
Update. Τέλη του 2015 ανακοινώθηκε επίσημα και η ύπαρξη λύκων στην Πάρνηθα.
► Στην πιο πάνω νοητή περιοχή, υπάρχει πρόβλημα και με υπερπληθυσμό εντόμων πάσης φύσεως.
► Στις συζητήσεις στο βουνό υπάρχει ένα μπέρδεμα επικοινωνίας. Άλλο σπήλαιο του Πανός, άλλο Πάνας (σκέτο), άλλο διάσελο ή αυχένας του Πανός. Το πρώτο είναι συγκεκριμένο, το άλλο ίσως να εννοεί το σπήλαιο ίσως όχι ή, όπως το τελευταίο, μπορεί να εννοεί άλλες τοποθεσίες πιο βόρεια.
Update. Τέλη του 2015 ανακοινώθηκε επίσημα και η ύπαρξη λύκων στην Πάρνηθα.
► Στην πιο πάνω νοητή περιοχή, υπάρχει πρόβλημα και με υπερπληθυσμό εντόμων πάσης φύσεως.
Μύγες, κουνούπια, έρποντα, μυρμήγκια, τσιμπούρια, φλεβοτόμοι κλπ. Το πρόβλημα είναι κυρίως στις στάσεις, όταν ο οδοιπόρος θα θελήσει να κάτσει κάπου, ή σε σημεία που περνώντας έρχεται σε στενή επαφή με τη βλάστηση.
Όσον αφορά την εποχή, αυτό συμβαίνει από τα τέλη Απριλίου μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου, παρόλαυτα, είχαμε σοβαρό περιστατικό (εισχωρούντα ακάρεα και σκνίπες) και μήνα Φεβρουάριο.
Όσον αφορά την εποχή, αυτό συμβαίνει από τα τέλη Απριλίου μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου, παρόλαυτα, είχαμε σοβαρό περιστατικό (εισχωρούντα ακάρεα και σκνίπες) και μήνα Φεβρουάριο.
► Στις συζητήσεις στο βουνό υπάρχει ένα μπέρδεμα επικοινωνίας. Άλλο σπήλαιο του Πανός, άλλο Πάνας (σκέτο), άλλο διάσελο ή αυχένας του Πανός. Το πρώτο είναι συγκεκριμένο, το άλλο ίσως να εννοεί το σπήλαιο ίσως όχι ή, όπως το τελευταίο, μπορεί να εννοεί άλλες τοποθεσίες πιο βόρεια.
Τα ορόσημα της περιοχής νότια από το σπήλαιο του Πανός
Διαδρομή από ανατολικά
Η αρχή της προσέγγισης από ανατολικά
Η τελική κατάβαση, στο βράχο, της από ανατολικά προσέγγισης
Στη δυτική προσέγγιση
Στο λούκι της δυτικής προσέγγισης
Πριν το συρματόσχοινο, στη δυτική προσέγγιση
Απεικόνιση της δυτικής προσέγγισης από το λούκι
update στο τελικό συρματόσχοινο, στην κάθοδο στο λούκι, έγινε και ένα υποτυπώδες μονοπάτι.
Η από πάνω παράκαμψη του βράχου στην κοίτη, όταν έχει νερό
Φτάνωντας από τη δυτική προσέγγιση στο πλάτωμα της εισόδου
Το σπήλαιο του Πανός
Προσοχή. Οι πληροφορίες στο παρόν άρθρο είναι υποκειμενικές και σε
καμμία περίπτωση δεν θεωρούνται ασφαλείς για όλους ή σε οποιεσδήποτε
συνθήκες.
Σχηματική απεικόνιση της πρόσοψης του σπηλαίου
Το σπήλαιο του Πανός βρίσκεται σε υψόμετρο 690μ.
Στις τρείς πλευρές το πλάτωμα εισόδου έχει κατακόρυφα τοιχώματα, με ελεύθερη τη δυτική πλευρά που βλέπει απέναντι στο φαράγγι.
Η είσοδος είναι στην άλλη άκρη του
πλατώματος από το σημείο άφιξης, και έχει δυτικό προσανατολισμό. Άρα το "ιερό" του στις λατρευτικές περιόδους ήταν προς την ανατολή.
Οι αρχαιολόγοι είχαν βρει επιγραφή οτι το φαράγγι λεγόταν Κελάδων και οτι στο σπήλαιο, σε μία από τις περιόδους, λατρευόταν ο Πάνας.
Στο εσωτερικό του βράχου είναι οι δύο θάλαμοι του σπηλαίου. Ο κυρίως θάλαμος στον οποίο μπαίνουμε, και ένας δεύτερος πολύ μικρότερος αριστερά (βόρεια). Οι δύο θάλαμοι επικοινωνούν μεταξύ τους με έναν στενό και χαμηλό δίαυλο.
Κάποια υλικά για την είσοδο στο σπήλαιο:
Οι αρχαιολόγοι είχαν βρει επιγραφή οτι το φαράγγι λεγόταν Κελάδων και οτι στο σπήλαιο, σε μία από τις περιόδους, λατρευόταν ο Πάνας.
Στο εσωτερικό του βράχου είναι οι δύο θάλαμοι του σπηλαίου. Ο κυρίως θάλαμος στον οποίο μπαίνουμε, και ένας δεύτερος πολύ μικρότερος αριστερά (βόρεια). Οι δύο θάλαμοι επικοινωνούν μεταξύ τους με έναν στενό και χαμηλό δίαυλο.
Κάποια υλικά για την είσοδο στο σπήλαιο:
- Οπωσδήποτε κράνος, έστω κάτι ενισχυμένο στο κεφάλι για τα ενδώτερα του σπηλαίου, για την κατα λάθος επαφή με τους αιχμηρούς σταλακτίτες η οποία είναι επικίνδυνη. Φυσικά και για οτιδήποτε άλλο χρειάζεται ένα κράνος σε σπήλαιο. Οι νυχτερίδες δεν αποτελούν πρόβλημα, και πιθανόν δεν θα εμφανιστούν στον πρώτο θάλαμο ανάλογα την περίπτωση και την εποχή.
- Φακό με ευρεία δέσμη φωτισμού.
Μέσα στην είσοδο, χειμώνα και άνοιξη, πολλές φορές έχει νερό που λιμνάζει με βάθος έως 30εκ. Καλοκαίρι και αρχές φθινοπώρου ο διάδρομος είναι συνήθως στεγνός.
Περνώντας από την είσοδο, μια καλή ιδέα
είναι κάποιος, παρόλο που θα έχει μαζί του κάποιο φως, να προχωρήσει γύρω στα 10 μέτρα και να περιμένει πρώτα 2-3 λεπτά
για προσαρμογή στο νέο περιβάλλον.
Το έδαφος του σπηλαίου έχει ασβεστολιθική λάσπη, που δεν βουλιάζει αλλά είναι ολισθηρή στα κεκλιμένα σημεία.
Στις λιμνούλες του δαπέδου υπάρχουν κάτι σαν ξερά φυτά με μακριά και λεπτά στελέχη, που αν κοιτάξεις καλύτερα μοιάζουν να έχουν μακριά παρακλάδια-πόδια.
Ο Ιωάννης Πετρόχειλος, το 1952, είχε παρατηρήσει κάποια "τυφλά υδρόβια αμφίποδα (niphargos)".
Στην παραπάνω φωτο. Μικρό φυσικό παταράκι σε ύψος 1.5μ περίπου, στην αριστερή άκρη όπως κοιτάμε το συγκρότημα του σπηλαίου από έξω, που παρατήρησα ότι μοιάζει σαν λεκάνη συλλογής νερού με αντίστοιχη διηθητική απορροή από κάτω.
Το σπήλαιο στη διαμόρφωση του χώρου μοιάζει, με κάποια φαντασία, σαν ναός με "παλιές δόξες". Οι αρχαίοι, άγνωστο ποιας εποχής αρχικά, δεν θα μπορούσαν να είχαν διαλέξει περιοχή, και χώρο, με καλύτερη φυσική "σκηνοθεσία". Οτιδήποτε στο γύρω τοπίο μέχρι απόσταση 500μ μοιάζει σαν προμελετημένο από αρχιτέκτονα με αποστολή να το προσαρμόσει στο συγκεκριμένο κεντρικό σημείο και τύπο λατρείας, των Νυμφών αρχικά. και αργότερα των Νυμφών και του Πάνα.
- Καταρχήν οι φυσικές προσβάσεις από την γύρω περιοχή προς το χώρο, είναι όλες τόσο "κατάλληλες" με τις Νύμφες ή τον Πάνα. Διάφορα πράγματα που δίνουν μια τρομερή όψη, στην πρώτη ματιά του καινούριου επισκέπτη, καλιεργώντας σταδιακά ένα υποσεινήδητο δέος.
- Η διαμόρφωση του εδάφους στην περιοχή, η γενικότερη τοπογεωλογία.
- Η φύση, το τοπίο, και η φυσιογνωμία τμημάτων του δάσους.
- Το ρέμα της Γκούρας όπως έρχεται από βόρεια, οι ήχοι και η μορφολογία του σαν ένας αυλός του Πάνα μεγάλης κλίμακας μαζί με το φαράγγι που αρχίζει στο σημείο του σπηλαίου.
- Το προαύλιο απ'έξω και οι μετώπες του βράχου από πάνω.
- Εξωτερικά, οι κόγχες για τα αναθήματα και οι λαξευμένες θέσεις για τις αναθηματικές πλάκες. Στην εποχή τους, με όλα αυτά, το σπήλαιο θα παρουσίαζε μια ιδιαίτερη πρόσοψη.
- Η τριγωνική επιβλητική τρύπα-είσοδος της εισόδου, με ύψος γύρω στα 4-5μ.
- Ο διάδρομος της εισόδου.
- Το κυβωτιόσχημο και πλατύ σχήμα του θαλάμου αμέσως μετά την είσοδο, σαν αίθουσα που υποδέχεται ένα μεγάλο πλήθος πιστών θεατών.
- Η συνέχεια του θαλάμου, όπου το έδαφος ανηφορίζει ένα επίπεδο πιο πάνω και μοιάζει σαν χώρος συγκέντρωσης όσων θα συμμετέχουν σε μια τελετουργία. Στην πλευρά αυτού του χώρου, μάλιστα, το λασπώδες έδαφος ανηφορίζει σαν να πρόκειται για περιοχή κερκίδας που κοιτά στο κέντρο. Στον ίδιο χώρο προς το κέντρο υπάρχουν σε κλιμακωτή σειρά, βαδίζοντας προς το βάθος, 3 ή 4 μεγάλες λεκάνες στο έδαφος από τεχνητή ή φυσική λάξευση.
- Οι εσωτερικές επιφάνειες του σπηλαίου δεν αποκλείω, παρατηρώντας, να είχαν υποστεί κάποιας μορφής εκτεταμένη λάξευση ή εξομάλυνση, όμως δεν υπάρχουν ίχνη εργαλείων που να δείχνουν κάτι τέτοιο.
- Ο τελικός χώρος, στο ανατολικό άκρο, που το σπήλαιο στενεύει όπου ταυτόχρονα οι σταλακτίτες και οι σταλαγμίτες ενώνονται φτιάχνοντας κολώνες, δημιουργώντας την εντύπωση ιερού με σκιές και κρυφές γωνίες. Ενώ, ο υπόλοιπος χώρος του θαλάμου είναι ανοικτός και βολικά ελεύθερος χωρίς σταλακτίτες και σταλαγμίτες.
- Ο ανατολικός προσανατολισμός.
"Λεκάνες" στο δάπεδο. Εδώ, στις ανασκαφές, βρέθηκε το μεγαλύτερο ποσοστό των παλαιοχριστιανικών λύχνων. Το σπήλαιο, στους τελευταίους αιώνες, λεγόταν και "Λυχνοσπηλιά".
Στο τέλος του κυρίως θαλάμου
Πηγές άμεσα προσβάσιμες στο διαδίκτυο
> Διατριβή Ξένη Αραπογιάννη. Τα σπήλαια του Πανός στην Αττική (2000, ΑΠΘ) "Το σπήλαιο της Πάρνηθας"
> Στο σπήλαιο του Πανός στην Πάρνηθα διαδραματίζεται η κωμωδία του Μένανδρου (342-291πΧ) "Ο Δύσκολος", η οποία βρέθηκε ολόκληρη το 1957.
Υπόψη, ως "Φυλή" την εποχή εκείνη εννοούσαν την περιοχή με επίκεντρο την Αγία Παρασκευή Φυλής (Κρύα Βρύση), και εκτεινόταν προς το φρούριο της Φυλής, προς τη θέση της Μονής Κλειστών, προς το Άρμα, και προς το Σπήλαιο του Πανός.
Παρεμπιπτόντως έχω μια υποψία, συνεκτιμώντας τα αρχαία οικιστικά και πολιτιστικά στοιχεία της περιοχής, ότι η τοποθεσία Καλύβα Καλόγερου κοντά στο σπήλαιο του Πανός πιθανόν να είναι σχετική με κάποιον που ζούσε εκεί την εποχή του Μένανδρου, ή ακόμη παλαιότερα, και να ενέπνευσε την ιστορία του Μένανδρου, ή έστω, απλώς να χρησίμευσε στην τοποθέτηση της ιστορίας γιατί κατα μία εκδοχή ο Μένανδρος μέσα από αυτή την κωμωδία παρουσιάζει έμμεσα ή αλληγορικά κάποιο δημόσιο πρόσωπο γνωστό στους τότε Αθηναίους. Πάντως, το έργο δίνει διάφορα στοιχεία για την κοινωνία της εποχής και την υπόσταση του σπηλαίου στη συγκεκριμένη περίοδο.
Διάφορα
Εδώ είναι ανεπεξέργαστες σημειώσεις (2015) με σκέψεις, διαπιστώσεις, εξελίξεις, που δεν πήραν κάποια θέση στο κείμενο.
Προσοχή. Οι πληροφορίες στο παρόν άρθρο είναι υποκειμενικές και σε
καμμία περίπτωση δεν θεωρούνται ασφαλείς για όλους ή σε οποιεσδήποτε
συνθήκες.
-----------
Σημείωση 1
Σημείωση 1
Οι δράσεις σηματοδότησης που έγιναν στο βουνό, από οτι μαθαίνω με τη χορηγεία του skai και της eurobank, έβαλαν σε πολλά σημεία και πινακίδες κατεύθυνσης. Όπου έγινε, έγινε καλή δουλειά. Ποιο είναι το πρόβλημα;
Εδώ και κάποιο καιρό, συναντάμε ευκαιριακούς πεζοπόρους που ρωτούν πράγματα όπως "καλά πάμε για το σπήλαιο του Πανός;". Τους λέγαμε, αλλά προσωπικά μου έμενε η απορία, "ποιος τους στέλνει έτσι άνετους στο σπήλαιο".
Μια μέρα, λοιπόν, ήθελε κανα 2ωρο να νυχτώσει, κατεβαίναμε από Πίνη και μόλις 5λ πριν τον αγωγό της Γιανούλας, κάτω-κάτω δηλαδή, πετύχαμε ένα ζευγαράκι που ανηφόριζε ήδη ξεφυσώντας (γύρω στα 25, τσάντα στον ώμο, γυαλί μάρκας, ρούχα πόλης για καφέ, παπούτσια ολστάρ). Πιάσαμε κουβέντα για την περιοχή, κλασικά μας ρώτησαν για το Πανός, και εκεί τους ρώτησα να μου λυθεί επιτέλους η απορία "ποιος σας πρότεινε να πάτε στο σπήλαιο του Πανός;" - "Απλά είδαμε την ταμπέλα παρακάτω!"
Eπιτέλους φωτίστηκα! Οι ευκαιριακοί πεζοπόροι βλέπουν τις μυστηριακές και μαγευτικές ταμπέλες "Σπήλαιο Πανός", λένε "τι λες, έχει σπηλιά εδώ! και του Πανός!" και έτσι, όπως είναι απλά η ταμπέλα χωρίς στοιχεία πχ ούτε αν είναι στην άλλη άκρη της γης, ξεκινάνε περιμένοντας οτι θα είναι κάποια ρομαντική σπηλιά εδώ παρακάτω (για "ρομαντική" δεν ξέρω, αλλά "εδώ παρακάτω" σίγουρα δεν είναι). Ενώ πινακίδες όπως "Ταμίλθι", "Κιάφα Πίνη" κλπ, δεν τους λένε κάτι "εξωτικό".
Για
αυτό τουλάχιστον στις "δελεαστικές" πινακίδες θα πρότεινα να προστεθούν
στοιχεία, όπως ο λογικός χρόνος πορείας συν μικροστάσεις (δηλ όχι με υπολογισμό Naismith) και ενδείξεις, πχ "μέτριας αναρρίχησης" κοκ - βλ. φωτο πιο πάνω, mainalon trail, Αρκαδία. Όμως αυτά για να
γίνουν σωστά και σε έκταση θέλουν συντονισμούς, εκτενή γνώση προδιαγραφών, κεφάλαια, και δομημένη συντήρηση.
-----------
Σημείωση 6
-----------
Σημείωση 6
Παραπλανητικής γοητείας και μυστηρίου της πινακίδας "προς Σπήλαιο Πανός" συνέχεια.
Κάθομαι στο λιβαδάκι πάνω από το δυτικό λούκι, απέναντι από το σπήλαιο, και ακούω ένα ρυθμικό άγριο λαχάνιασμα να ανεβαίνει με θέληση. "Όποιος και να'ναι υπερβάλλει επικίνδυνα" έκανα τη σκέψη. Σκέψου οτι τον άκουγα από τόσο μακριά που, ο... κάτοχος του θορυβώδους λαχανιάσματος, έκανε τουλάχιστον 2 λεπτά για να περάσει από μπροστά μου. Βλέπω λοιπόν ένα συμπαθητικό ζευγαράκι που είχαμε χαιρετιστεί και νωρίτερα κάτω από την Κιάφα Καλαμαρα.
"Γυρίζετε κιόλας;" τους είπα. "Μπα δεν πήγαμε κάτω, είναι πολύ απότομα". Να μην τα πολυλογώ, αρχίσαμε να λέμε διάφορα για την περιοχή, και εγώ τους μιλούσα με την αντίληψη οτι ήταν περίπου σχετικοί ή οτι έστω είχαν κάποιες πληροφορίες και τον ανάλογο σκοπό, αφού ήμασταν μακριά από τα συνήθη πεζοπορικά σημεία. Και πέφτω για μια ακόμη φορά από τα σύννεφα. Απλά είχαν δει την πινακίδα στη φουρκέτα, τρία υψώματα νωρίτερα και μιάμιση ώρα μακριά, είχαν παρκάρει και "πήραν τον ανήφορο για πλάκα".
-----------
Σημείωση 14
Κανα δυό φορές, έχω πετύχει μια παρέα από 2-3 παιδιά από τα Λιόσια, γύρω στα
13-14χρ, που με μια ταξιδιωτική τσάντα ή το σχολικό σακίδιο στον ώμο,
ανεβο-κατεβαίνουν μόνα τους μεταξύ Δυτ.Αλογόπετρας και Γιαννούλας.
Σκαρφαλώνουν, παίζουν στα βράχια, τρέχουν πάνω-κάτω, και όλο γυροφέρνουν
τη σκέψη "κάποτε να πάνε για το σπήλαιο του Πανός". Οι συγκεκριμένοι
είμαι σίγουρος οτι, αν όλα πάνε καλά και δεν πάθουν τίποτα έτσι μόνοι τους και ανοργάνωτοι,
μια μέρα θα γίνουν φοβεροί ορειβάτες. Αρκεί κάποτε να βρουν το δρόμο για
κάποιο σύλλογο.
-----------
Σημείωση 21
Γνώμη μου είναι οτι η γενικευμένη προώθηση της άποψης ότι από το Στράτι περνούσε ο αρχαίος δρόμος των προσκυνητών για το σπήλαιο του Πανός είναι λάθος. Ίσως, πράγματι, μια εποχή να ίσχυε αυτό. Αλλά η περιοχή οικιστικά, και το σπήλαιο λατρευτικά, έχουν αλλάξει χαρακτήρα, μάλλον και κατευθύνσεις προσβάσεων, πολλές φορές στη διάρκεια χιλιάδων ετών άγνωστο από πότε. Δεν αποκλείεται πάντως, υποθέσεις κάνω, να περνούσε από εκεί η πομπή για τους Δελφούς που σχετιζόταν με το "Σημαλέο Δία".
-----------
Σημείωση 22
Οι αρχαίες οδεύσεις υπολογίζω ότι θα ήταν τουλάχιστον δύο, οι κύριες. Σίγουρα, βέβαια, ανάλογα τις οικιστικές εναλλαγές στην περιοχή ανά τους αιώνες (η περιοχή είχε διάφορους συνοικισμούς στις ιστορικές περιόδους, μέχρι και την Τουρκοκρατία), θα προστίθονταν κάποιες άλλες οδεύσεις ή θα ατονούσε κάποια από τις κύριες.
Σημείωση 21
Γνώμη μου είναι οτι η γενικευμένη προώθηση της άποψης ότι από το Στράτι περνούσε ο αρχαίος δρόμος των προσκυνητών για το σπήλαιο του Πανός είναι λάθος. Ίσως, πράγματι, μια εποχή να ίσχυε αυτό. Αλλά η περιοχή οικιστικά, και το σπήλαιο λατρευτικά, έχουν αλλάξει χαρακτήρα, μάλλον και κατευθύνσεις προσβάσεων, πολλές φορές στη διάρκεια χιλιάδων ετών άγνωστο από πότε. Δεν αποκλείεται πάντως, υποθέσεις κάνω, να περνούσε από εκεί η πομπή για τους Δελφούς που σχετιζόταν με το "Σημαλέο Δία".
-----------
Σημείωση 22
Οι αρχαίες οδεύσεις υπολογίζω ότι θα ήταν τουλάχιστον δύο, οι κύριες. Σίγουρα, βέβαια, ανάλογα τις οικιστικές εναλλαγές στην περιοχή ανά τους αιώνες (η περιοχή είχε διάφορους συνοικισμούς στις ιστορικές περιόδους, μέχρι και την Τουρκοκρατία), θα προστίθονταν κάποιες άλλες οδεύσεις ή θα ατονούσε κάποια από τις κύριες.
-----------
Σημείωση 25
Κάποιος εμφανώς σκόπιμα αφαίρεσε τον βοηθητικό σωρό από πέτρες στην παράκαμψη του βράχου στην κοίτη, κάνοντας αρκετά δύσκολη την παρόχθια πρόσβαση, από και προς, σε εποχή με νερό. Παρόλαυτα έστω με κόπο, ακόμη και οι ευκαιριακοί επισκέπτες τα καταφέρνουν.
Εμείς, για να μην ξαπλώσουμε στα ποταμίσια βράχια (τρομερό πρόβλημα τα τσιμπούρια στην περιοχή), όταν έχει νερό που απαγορεύει την παράκαμψη, για το πάτημα κρεμάμε ένα κορδονέτο στο σημείο που ήταν ο σωρός.
-----------
Προσοχή. Οι πληροφορίες στο παρόν άρθρο είναι υποκειμενικές και σε καμμία περίπτωση δεν θεωρούνται ασφαλείς για όλους ή σε οποιεσδήποτε συνθήκες.
___
►
Βλέπε στα "Χρήσιμα" την πρόβλεψη και την κατάσταση του καιρού, από κάμερες και σταθμούς
σχετικούς με την περιοχή.